Witaminy to substancje niezbędne do prawidłowego rozwoju oraz funkcjonowania organizmu człowieka. W większości przypadków nasz organizm nie posiada zdolności do samodzielnego wytwarzania witamin, dlatego muszą być dostarczane wraz z pożywieniem lub w postaci preparatów farmaceutycznych. W niewielkich ilościach są produkowane w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego (witamina D) lub w przewodzie pokarmowym (witamina K, witaminy z grupy B). Warte podkreślenia jest, że witaminy nie stanowią materiału budulcowego ani źródła energii. Pełnią za to rolę wspomagającą dla procesów przemiany materii, poprawiają działanie enzymów i białek katalizujących. Ich niedobór może być przyczyną poważnych schorzeń, dlatego tak istotne jest, by dostarczać organizmowi witaminy w odpowiednich dla niego dawkach.
Czym różnią się witaminy rozpuszczalne w wodzie od witamin rozpuszczalnych w tłuszczach? Jakie są źródła witamin? jakie są najważniejsze witaminy dla człowieka? Czym grozi niedobór a czym nadmiar witamin w organizmie? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w dalszej części artykułu.
Co to są witaminy?
Witaminy to organiczne związki chemiczne o różnorodnej budowie, niezbędne do zachowania zdrowia oraz prawidłowego rozwoju i właściwego przebiegu procesów metabolicznych. Pierwszą witaminę – witaminę B1 (tiaminę) wyizolował polski biochemik Kazimierz Funk w 1913 roku, następnie wprowadził nazwę dla całej grupy organicznych związków chemicznych. Pochodzi ona od łacińskich słów vitae (życie) i amina (witamina B1 zawierała grupę aminową).
Choć nazwa grupy jest jedna, to tworzące ją substancje nie są jednorodne i mają odmienny skład chemiczny. Niektóre z nich są kwasami (np. witamina C – kwas askorbinowy), a inne pochodnymi kwasów (np. witamina PP – amid kwasu nikotynowego). Są i takie, które zaliczane są do grupy alkoholi o dużej masie cząsteczkowej (np. witamina A). Możemy wyróżnić witaminy zbudowane z jednorodnych cząsteczek, jak również obejmujące wiele różnych substancji chemicznych. Witaminy są klasyfikowane pod jedną nazwą, ale w praktyce działają w różny sposób i są różnymi substancjami. Są prócz węglowodanów, białek, tłuszczów i składników mineralnych jednymi z najważniejszych substancji niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego. Zapewniają prawidłowy wzrost i rozwój, wspomagają przebieg licznych procesów metabolicznych zachodzących w komórkach. Niedobór witamin prowadzi do groźnych chorób, i tak awitaminoza witaminy C powoduje szkorbut, A – kurzą ślepotę, D – krzywicę, a na skutek deficytu witaminy B1 w organizmie może rozwinąć się choroba beri beri. Witamina naturalna ma wiele pozytywnych właściwości na organizm.
Rodzaje witamin
Witaminy ze względu na rozpuszczalność można podzielić na witaminy rozpuszczalne w tłuszczach oraz rozpuszczalne w wodzie. Pierwsza grupa jest o wiele mniej liczna od drugiej.
Witaminy rozpuszczalne w wodzie
Witaminy rozpuszczalne w wodzie nie są magazynowane w organizmie, muszą być mu nieustannie dostarczane. Bardzo trudno jest je przedawkować, gdyż ich nadmiar jest wydalany z organizmu wraz z moczem i potem.
Do grona witamin rozpuszczalnych w wodzie należy:
- witamina C(kwas askorbinowy)
- witaminy z grupy B (kompleks witamin z grupy B)
- witamina B1 (tiamina)
- witamina B2 (ryboflawina)
- witamina B3 (niacyna, witamina PP, kwas nikotynowy)
- witamina B5 (kwas pantotenowy)
- witamina B6 (pirydoksyna)
- witamina B7 (biotyna, witamina H)
- witamina B9/B11 (kwas foliowy)
- witamina B12 (cyjanokobalamina)
- witamina P (mieszanina pochodnych flawonoidowych np. hesperydyna)
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
Warto przeczytać artykuł o tym jakie właściwości ma witamina C lewoskrętna.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
W odróżnieniu od witamin rozpuszczalnych w wodzie, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach bardzo łatwo jest przedawkować, ponieważ gromadzą się w tkance tłuszczowej organizmu. Ich przyswajalność ściśle zależy od obecności tłuszczów w pożywieniu, dlatego gdy w organizmie występują nieprawidłowości w zakresie procesu trawienia i wchłaniania tłuszczów, konsekwencją może być brak witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
Do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach zalicza się:
- witamina A (retinol i jej pochodne)
- witamina D (cholekalcyferol i pochodne)
- witamina E (tokoferol)
- witamina K (fitochinon, menadion)
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
Rola witamin w organizmie człowieka
Witaminy i minerały są nam potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Co prawda potrzebujemy ich w niewielkich ilościach, jednak są niezbędne w procesie przemiany materii czyli metabolizmie. Głównym zadaniem witamin jest koordynowanie złożonych reakcji biochemicznych, które zachodzą w obrębie organizmu. Reakcje o jakich mowa to przede wszystkim rozkład związków przyjmowanych wraz z pożywieniem na prostsze elementy, ale też ich synteza w związki wyższego rzędu.
Rolą witamin nie jest dostarczenie organizmowi energii ani pełnienie roli budulca, jak niektórzy błędnie myślą. Witaminy są potrzebne do tego, by „nadzorować” skomplikowane procesy przemiany materii, takie jak przekształcanie pokarmu w składniki odżywcze – białka, tłuszcze, węglowodany itp. W organizmie ludzkim są też enzymy, które pełnią rolę katalizatorów, tj. przyspieszają reakcje chemiczne w nim zachodzące, same nie biorąc w nich czynnego udziału. Enzymy są bezpośrednio związane z witaminami, gdyż te drugie wspomagają enzymy w katalizowaniu reakcji biochemicznych, jak również decydują o rodzaju przemian, jakim może ulec pierwotna substancja, biorąca udział w reakcji chemicznej.
Hiperwitaminoza, awitaminoza i hipowitaminoza
Zarówno niedobór jak i nadmiar witamin w organizmie jest szkodliwy, dlatego tak ważne jest, by przyjmować je w odpowiednich dawkach. Wśród ludzi najczęściej występuje awitaminoza, czyli schorzenie polegające na całkowitym braku lub znaczącym niedoborze witaminy lub całej gamy witamin w organizmie. Deficyt witamin może skutkować różnego rodzaju zakłóceniami przemiany materii z objawami charakterystycznymi dla poszczególnych witamin. I tak, spadek stężenia witaminy C w organizmie powoduje zmęczenie, spadek odporności, niedokrwistość, krwawienie z dziąseł, a nawet szkorbut, a awitaminoza witamin z grupy B może skutkować uszkodzeniami serca, zaburzeniami układu nerwowego i anemią. Brak witaminy A wywołuje zahamowanie wzrostu u dzieci, niepłodność, problemy skórne i kurzą ślepotę, zbyt małe stężenie witaminy D objawia się krzywicą u dzieci, a u dorosłych często pojawia się osteomalacja i osteoporoza, natomiast awitaminoza witaminy E w organizmie przyczynia się do powstania problemów z koncentracją, powoduje anemię i osłabia wzrok. Bardzo groźny jest również niedobór witaminy K w organizmie, gdyż skutkuje słabą krzepliwością krwi i wywołuje skazy krwotoczne oraz biegunki. Zjawisko zwane hipowitaminozą nie niesie tak dużego spustoszenia w organizmie jak awitaminoza. Hipowitaminoza to zespół objawów wywołanych zbyt małą ilością jednej lub kilku witamin w organizmie, czyli występuje zdecydowanie mniejsza skala niż w przypadku awitaminozy. Znacznie łatwiej jest też wyjść z hipowitaminozy aniżeli z awitaminozy.
Ciekawostka! Mówi Ci coś hasło antywitaminy? Dowiesz się o nich więcej w tym artykule
Wedle powiedzenia „co za dużo to niezdrowo” również nadmiar witamin w organizmie nie jest dobry. Hiperwitaminoza to zespół objawów chorobowych wywołany nadmiarem witamin w organizmie, tyczy się głównie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K), gdyż witaminy rozpuszczalne w wodzie bardzo trudno jest przedawkować. Jest przeciwieństwem awitaminozy. Zbyt duże stężenie witaminy C w organizmie powoduje problemy żołądkowe i wysypkę, nadmiar witamin z grupy B wywołuje osłabienie, nadpobudliwość i zawroty głowy, a hiperwitaminoza witaminy A przyczynia się do wystąpienia bóli kostno-stawowych, bóli głowy, wypadają też włosy i łamią się paznokcie. Jeśli w organizmie będzie nadmiar witaminy D może wystąpić brak apetytu, kamica pęcherzyka żółciowego lub kamica nerkowa, nadmiar witaminy E powoduje przemęczenie i problemy ze wzrokiem, a hiperwitaminoza witaminy K objawia się nadmierną potliwością i anemią.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykułach!
Najważniejsze witaminy
Witamina A (retinol + pochodne retinolu)
Umożliwia prawidłowy wzrost oraz rozwój organizmu. Sprzyja budowie kości i zębów, wpływa na właściwy rozwój i funkcjonowanie skóry. Dba o zdrowie wątroby i tarczycy, zwiększa odporność na zakażenia, bierze udział w metabolizmie tłuszczów. Zapobiega tzw. „kurzej ślepocie” i pomaga w leczeniu chorób oczu. Przyjmowana jest w czasie ciąży. Obniża poziom cholesterolu we krwi. Witaminę A znajdziesz w żółtych i zielonych warzywach i owocach, nabiale, warzywach typu marchewka, szpinak, brokuły czy sałata. Jest też w rybach morskich, tranie i wątróbce.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
Witamina B1 (tiamina)
Ma wpływ na przemianę węglowodanów, prawidłowy rozwój dzieci, niweluje stres i stabilizuje uczucie apetytu. Jest niezbędna dla właściwej pracy układu nerwowego, utrzymuje laktację oraz płodność na wysokim poziomie, dba o prawidłowe działanie układu krążenia oraz o koncentrację. Potrzebna jest do utrzymania zdrowej skóry, włosów i mięśni. Witaminę B1 znajdziesz w drobiu, wieprzowinie, rybach, ryżu, owocach strączkowych, zbożach, mleku sojowym, arbuzie, suszonych owocach, orzechach, drożdżach i jajach.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
- Witamina B1 (tiamina)
Witamina B2 (ryboflawina)
Pełni podobne funkcje co witamina B1 – przyczynia się do dostarczenia organizmowi pokładów energii. Ma wpływ na odpowiednią przemianę materii oraz produkcję erytrocytów (czerwonych ciałek krwi). Dobrze wpływa na wzrok i stan skóry, paznokci i włosów. Wspiera wzrost i rozmnażanie. Witaminę B2 znajdziesz w ziarnach, wątrobie, jajach, serach, grzybach, części ryb, zielonych częściach warzyw, produktach mlecznych i orzechach.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
- Witamina B2 (ryboflawina)
Witamina B3, PP (niacyna)
Ma wpływ na metabolizm i wspomaga trawienie, dba o skórę i syntetyzuje hormony płciowe, reguluje krążenie, a także poziom cholesterolu. Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mózgu i obwodowego układu nerwowego. Witaminę B3 znajdziesz w rybach, mleku, drobiu, mięsie wieprzowym, wątrobie, produktach zbożowych, ziemniakach, suszonych owocach i grzybach.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
- Niacyna – Witamina-pp – Witamina B3
Witamina B5 (kwas pantotenowy)
Ma wpływ na prawidłowy rozwój i wzrost, wspiera wytwarzanie energii (pomaga przetwarzać składniki pokarmowe) oraz wspomaga układ odpornościowy (walka z infekcjami, chorobami, ranami i stresem). Odpowiada też za prawidłową budowę skóry i włosów. Witaminę B5 znajdziesz w warzywach strączkowych, ziarnach, sokach owocowych, drożdżach, wątróbce wieprzowej, jajach, płatkach owsianych, mleku, szpinaku, brokułach, grzybach, awokado i pomidorach.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
- Kwas pantotenowy (witamina B5)
Witamina B6 (pirydoksyna)
Ma wpływ na kondycję mięśni, zębów i skóry, niezbędna do odpowiedniego przyswojenia B12 i prawidłowego trawienia. Ponadto reguluje objętość płynów ustrojowych za pomocą utrzymania poziomu sodu i fosforu, a także ponad 60 białek w organizmie. Jest niezbędna do wytwarzania czerwonych krwinek i przeciwciał. Podnosi odporność organizmu i wywiera korzystny wpływ na układ nerwowy. Koi podrażnienia skóry i pomaga w walce z trądzikiem. Witaminę B6 znajdziesz w melasie, warzywach liściowych, owocach, ziarnach zbóż, ryżu, mięsie, mleku, awokado, tofu, soi, ziemniakach i orzechach.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
Witamina B7 (biotyna)
Głównym jej zadaniem jest regulacja poziomu cukru we krwi oraz zapewnianie prawidłowego przebiegu procesu przemiany materii. Jest niezbędna dla zdrowia kości, skóry i włosów – zapobiega siwieniu oraz łysieniu. Bierze udział w metabolizmie białek i tłuszczów, a także uczestniczy w syntezie kwasów tłuszczowych. W witaminę B7 obfitują żółtka jaj, orzechy włoskie, orzechy ziemne, sardynki, migdały, grzyby, wątróbka, mąka sojowa, i ryż.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
- Biotyna – Witamina H – Witamina B7
Witamina B9 (kwas foliowy)
Odpowiada za regulację różnych procesów metabolicznych mających miejsce w organizmie, bierze czynny udział w tworzeniu kwasów nukleinowych DNA i RNA, zapobiega chorobom serca i miażdżycy. Kwas foliowy jest niezbędny do wytwarzania i dojrzewania czerwonych krwinek oraz do prawidłowego funkcjonowania układu krwiotwórczego. Z jego udziałem powstają hormony szczęścia – działająca kojąco serotonina i dająca energię w ciągu dnia noradrenalina. Główne źródła witaminy B9 to: drożdże, marchew, szpinak, wątróbka wołowa, dynia, mleko, jaja, szparagi, ziarna zbóż oraz kiełki.
Witamina B12 (kobalamina)
Ma wpływ na wzrost i produkcję czerwonych ciałek krwi, tym samym zapobiega niedokrwistości i anemii złośliwej. Reguluje metabolizm, rozwija pamięć, regeneruje komórki krwi. Ma wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, zapobiega zaburzeniom wzrostu. Witaminę B12 znajdziesz w serach, rybach, mleku, jajach, wątróbce oraz mięsie.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
Witamina C (kwas askorbinowy)
Ma wpływ na ochronę organizmu przed infekcjami, wspiera gojenie się ran i zwalczanie chorób, poprawia kondycję zębów i kości. Jest jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy. Bierze udział w produkcji kolagenu, przemianach tłuszczów, cholesterolu i kwasów żółciowych. Wykazuje właściwości bakteriostatyczne i bakteriobójcze, chroni organizm przed działaniem wolnych rodników. Źródła witaminy C to: czerwona porzeczka, pomidory, cytrusy, owoc dzikiej róży, papryka, brukselka, kalafior, szpinak, truskawka, kiwi, natka pietruszki i chrzan.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
Witamina D (kalcyferol)
Reguluje wchłanianie wapnia i fosforu przez organizm, utrzymuje prawidłową pracę układów narządów oraz samego serca, hamuje wydalanie wapnia, dba o prawidłowy stan kości i zębów. Reguluje wydzielanie insuliny, wykazuje wpływ na komórki szpiku kostnego produkujące komórki obronne. Witaminę D znajdziesz w mleku i jego przetworach, rybach, jajach, żółtych serach, maśle, wątróbce i tranie.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
Witamina E (tokoferol)
Jest antyoksydantem chroniącym komórki przed utlenianiem i niszczeniem. Ma wpływ na płodność obu płci, kondycję komórek krwi, chroni przed negatywnymi zjawiskami w organizmie, eliminuje złogi i twardnienie tętnic (działa przeciwzakrzepowo). Ponadto opóźnia efekty starzenia się organizmu i pozwala pozbyć się uczucia lęku, wspomaga gojenie ran, zatrzymuje tlen dla organizmu, chroni przed poronieniami. Źródło witaminy E stanowią oleje (olej słonecznikowy, oliwa z oliwek), warzywa, zboża, jaja, orzechy, migdały, kapusta, sałata, szprotki i masło.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
Witamina F (nienasycone kwasy tłuszczowe)
Ma wpływ na redukcję masy ciała, utrzymuje dobrą kondycję skóry i włosów. Wspiera działanie gruczołów, walkę z zaburzeniami rytmu pracy serca i odkładaniem złogów w organizmie. Przyspiesza gojenie się ran, usprawnia funkcjonowanie gruczołów łojowych skóry, łagodzi zmiany trądzikowe, chroni skórę przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych. Witaminę F znajdziesz w olejach roślinnych, ziarnach zbóż, orzechach, rybach morskich, mleku, soi i nasionach słonecznika.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
Witamina K (filochinon)
Ma wpływ na prawidłowe działanie układu krwionośnego i wątroby, wspomaga gojenie się ran. Bierze udział w procesie krzepnięcia krwi, zmniejsza kruchość naczyń krwionośnych, zapobiega tworzeniu się pajączków i poprawia koloryt skóry. Zmniejsza nadmierne krwawienia miesiączkowe. Ponadto witamina K wykazuje właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne i przeciwbólowe. Witaminę K znajdziesz w warzywach liściastych, oleju, warzywach, serach, jajach, jarmużu, szpinaku, brukselce, brokułach, sałacie i kalafiorze.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
Witamina P (bioflawonoidy)
Ma wpływ na szybkie zwalczanie infekcji zakaźnych oraz prawidłowe krążenie krwi w organizmie, wzmacnia organizm i obniża poziom cholesterolu. Działa rozkurczowo na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych i przewodów żółciowych. Ponadto jest pomocna w leczeniu miażdżycy. Wykazuje właściwości przeciwalergiczne, przeciwgrzybiczne, przeciwwrzodowe i przeciwnowotworowe. Witaminę P znajdziesz w cytrusach, owocach i warzywach, a także w czerwonym winie.
Przeczytaj więcej szczegółów w artykule!
Naturalne Suplementy diety – czy trzeba i warto korzystać?
Większość witamin niezbędnych dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu oraz utrzymania właściwych procesów metabolicznych dostarczana jest wraz z pożywieniem. Niestety dieta uboga w składniki odżywcze, witaminy i minerały może prowadzić do awitaminozy, która przyczynia się do rozwoju różnego rodzaju chorób. Problemem o wymiarze globalnym jest przede wszystkim niedobór witaminy D, która jest po części syntetyzowana przez organizm. W naszym klimacie jest stosunkowo niewiele dni słonecznych w roku, często celowo unikamy słońca stosując kremy z filtrem lub jesteśmy skazani na siedzenie w czterech ścianach, gdzie nie ma dostępu do słońca.
Czasami awitaminoza jest tak zaawansowana, że konieczna jest suplementacja daną witaminą. Gdy zauważymy u siebie objawy niedoboru którejś z witamin należy udać się do lekarza, który zleci wykonanie podstawowych badań na obecność wybranych substancji w organizmie. Dopiero na podstawie wyników będzie można stwierdzić, czy awitaminoza rzeczywiście występuje. Jeśli tak, trzeba będzie zmienić dietę lub sięgnąć po witaminy syntetyczne. Stosując suplementację należy przestrzegać ustalonych dawek, gdyż tak jak zostało wcześniej wspomniane – nadmiar witamin jest szkodliwy dla organizmu. Dzięki witaminom w postaci tabletek (sprawdzone suplementy diety ) można w stosunkowo krótkim czasie pozbyć się uporczywych objawów związanych z ich niedoborem, co zdecydowanie poprawi jakość i komfort życia.
Witaminy, mikroelementy i makroelementy, minerały i składniki odżywcze są bardzo ważne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego. Warto wiedzieć co to są witaminy i jaka jest ich rola w organizmie. Należy stale monitorować ich poziom i uzupełniać ewentualne braki. Pamiętaj, że złe samopoczucie, czy jakiekolwiek odstępstwa od normy w zakresie funkcjonowania organizmu nie są normalne i wskazują na to, że wewnątrz dzieje się coś niedobrego. Zadbaj o siebie i swoich bliskich, dostarczając organizmowi odpowiednią ilość witamin. Dzięki nim unikniesz wielu niepotrzebnych chorób i problemów zdrowotnych.
Źródło:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Witaminy
https://portal.abczdrowie.pl/wszystko-o-witaminach
https://portal.abczdrowie.pl/witaminy
http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/domowa-apteczka/witaminy-rola-witamin-ich-zrodla-zapotrzebowanie-organizmu_36130.html
