Znajdująca się niemal na samym szczycie chorób urologicznych, kamica nerkowa czterokrotnie częściej dotyka mężczyzn niż kobiet. Obecne w nerkach lub drogach moczowych złogi (w postaci kamieni lub kryształów soli) dotykają nawet do 5% światowej populacji, co kwalifikuje kamicę nerkową do jednej z chorób cywilizacyjnych. Skąd bierze się kamica nerkowa, jak się objawia, jak skutecznie ją wyleczyć i co zrobić, aby zapobiec w przyszłości nawrotom choroby?

Kamica nerkowa – choroba cywilizacyjna?

Jak podają statystyki opublikowane na stronie Sanofi: każdego roku kamica nerkowa objawia się u 1 do 3 % ludzi. Choruje na nią 0,2% populacji. Szczyt zachorowalności u mężczyzn przypada między trzecią a czwartą dekadą życia, a u kobiet w przedziale 30-40 oraz 50-65 lat. W 50% przypadków może nawracać. Cztery razy częściej dotyka mężczyzn niż kobiet.

Z kolei jak podaje Piotr Paweł Świniarski w „Przeglądzie Urologicznym”: u około 10% ludzi w ciągu życia dojdzie do wytworze­nia złogów w układzie moczowym. U 25% pacjentów, u których powstał pierwszy złóg, w ciągu najbliższych 10 lat dojdzie do wytworzenia kolejnego, a 50% będzie miało w życiu tylko 1 nowy złóg. Tylko około 10% pacjentów z kamicą należy do grupy o wysokiej nawrotowości kamicy.

Kamica nerkowa to choroba o dużym ryzyku nawrotu: w przeciągu 10 lat dotknie ponownie co drugiego chorego. Ryzyko zwiększa się zwłaszcza u osób, które w młodym wieku cierpiały na kamicę, a także u mężczyzn.

Skąd wiadomo, że to kamica nerkowa a nie ból brzucha?

Choroba może nie dawać początkowo żadnych objawów, zwłaszcza w przypadku pojawienia się małych złogów. Gdy się powiększą, to pacjenci często mogą ją mylić z kolką nerkową lub bólem pleców w okolic lędźwiowej promieniującym do pachwiny, podbrzusza oraz okolic intymnych (warg sromowych lub jąder). Napady bólu są niezależne od pozycji ciała i często bardzo dotkliwe. Ich nasilenie może być tak wysokie, że powodują dodatkowo u chorego wymioty oraz mdłości. Jeśli ponadto chory skarży się na częstomocz połączony z krwiomoczem oraz ma podwyższoną temperaturę ciała, to może wskazywać na stan zapalny organizmu. Niezbędna jest wówczas wizyta u lekarza.

Skąd się bierze kamica nerkowa?

Złogi zbudowane z organicznej macierzy inkrustowanej składnikami krystalicznymi mogą pojawić się w wyniku utrudnionego odpływu moczu, złej diety (m.in. dieta bogatoszczawianowa), wpływ na ich rozwój ma także czynnik środowiskowy (klimat, tryb pracy, długotrwałe unieruchomienie) lub przyczyny metaboliczne (m.in. zwiększona wchłanialność wapnia w jelitach, wrodzone defekty enzymatyczne). W wyniku przesycenia moczu składnikiem litogennym dochodzi do formowania się jądra krystalizacji, zostają zaburzone czynniki hamujące jego rozwój, a następnie dochodzi do rozrostu złogów. Do czynników sprzyjających rozwojowi choroby zalicza się również zakażenie układu moczowego oraz nanobakterie. Nawroty kamicy często łączą się z wystąpieniem stanów zapalnych jelit, zakażenia dróg moczowych, a także pojawiają się u osób cierpiących na cukrzycę oraz insulinooporność.

Jak rozpoznać kamicę nerkową?

O powstaniu i rozwoju choroby często decyduje niesprawność mechanizmów hamujących powiększanie i agregacji wytworzonych jąder. Diagnostyka kamicy nerkowej polega na wykonaniu badania USG, RTG jamy brzusznej, urografii i tomografii, a także dodatkowo badań krwi oraz moczu. Kamienie dzieli się na trzy typy: szczawianowe, moczanowe lub fosforanowe. Lekarze urolodzy wyróżniają trzy postacie choroby: kamicę moczowodową, kamice pęcherza moczowego oraz kamice mieszaną. Jedynie w przypadku zdiagnozowania kamicy cystynowej mowa o wadzie wrodzonej chorego.

Jak leczyć kamicę nerkową?

Najważniejszym celem jest usunięcie złogów z organizmu chorego. Kamice nerkową leczy się w dwojaki sposób: za pomocą leczenia objawowego bólu (najlepiej sięgnąć po leki działające rozkurczowo, niesteroidowe leki przeciwzapalne lub przepisane przez lekarza opoidy) oraz leczenia przyczynowo-zachowawczego (wdrożenie odpowiedniej diety, zwiększenie podaży płynów). W przypadku zaawansowanego stadium choroby niezbędne może okazać się leczenie operacyjne, np. kruszeniem kamieni falami ultradźwiękowymi (ESWL), za pomocą ureterorenoskopu, specjalistycznego sprzętu kruszącego (URSL), przezskórną nefrolitotrypsję (PNL) lub chirurgię otwartą.

Mylnie uważa się, że zioła są w stanie „rozpuścić” kamienie nerkowe. Niestety, nie jest to prawdziwa opinia. Specjalne mieszanki ziołowe można pić, jednak ze względu na ich właściwości bakteriobójcze oraz moczopędne. Złogi szczawianowo-wapniowe można wspomóc naparami z żurawiny, mniszka lekarskiego, rumianku, skrzypu i nawłoci, zaś kamienie moczanowe naparami z mącznicy, brzozy i glistnika. Każdą terapię ziołolecznictwem należy uprzednio skonsultować z lekarzem, ponieważ zioła mogą wejść w niepożądane interakcje z innymi lekami.

Dieta w kamicy nerkowej

U połowy pacjentów dochodzi do nawrotu choroby, dlatego bardzo ważna jest skuteczna profilaktyka zachowawcza. Aby zapobiec powstawaniu kamieni lub kryształków soli, w zależności od ich rodzaju, należy wdrożyć odpowiednia dietę zapobiegającą nawrotom choroby. Dietetycy i lekarze zalecają gotowanie, duszenie i pieczenie potraw bez użycia tłuszczu, należy spożywać drobiowe mięso oraz ryby, kluczową rolę odgrywa spożywanie dużej ilości płynów, głównie wody o niskiej zawartości wapnia (minimum 2 litry dziennie). Choremu rekomenduje się wprowadzenie do diety dużych ilości owoców oraz warzyw oraz rezygnację z tłustych serów, mięs, mocnej kawy i herbaty, bezwzględnie należy zrezygnować z sodu i produktów zawierających sól. W przypadku kamicy nerkowej z kamieniami fosforanowymi należy wdrożyć dietę zakwaszająca organizm (duże ilości pieczywa, makaronów, kasz, masła), zaś w przypadku obecności kamieni moczanowych dietę mleczno-jarską (duże ilości potraw mącznych oraz mlecznych). Kaloryczność diety w czasie kamicy nerkowej nie powinna przekraczać 2000 kcal.

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

Źródła:

1. Jan Duława, Czynniki rozwoju kamicy nerkowej, dostęp online: https://journals.viamedica.pl/forum_nefrologiczne/article/download/10432/8902

2. Dieta w kamicy nerkowej, dostęp online: https://www.su.krakow.pl/system/files/14961/d398280396.pdf?1446457371

3. lek. med. Tomasz Mutrynowski, dr n. med. Cezary Torz, lek. med. Piotr Dzigowski, prof. dr hab. med. Piotr Radziszewski, Kamica układu moczowego, dostęp online: https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/010/895/original/Strony_od_MpD_2011_08-13.pdf?1468494990

4. Marian Kuczera, Kamica moczowa, dostęp online: http://www.izba-lekarska.org.pl/files/media_files/Kamica%20moczowa%20-%20kurs.pdf

5. Piotr Paweł Świniarski, Kamica nerkowa – rodzaje, objawy, leczenie, dostęp online: http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?2605