Jak wiadomo, wielu ważnych dla rozwoju ludzkości odkryć dokonano przez przypadek. W ten schemat wpasował się również aspartam, który udało się zsyntetyzować podczas badań poświęconych zupełnie innej kwestii. Chodziło mianowicie o prace nad lekami przeciwwrzodowymi.
W grudniu 1965 roku James Schlatter, pracownik firmy farmaceutycznej G.D. Searle & Company, testując nowe leki, zastosował m.in. tetrapeptydy produkowane przez żołądek. Jedną z faz syntezy tych właśnie czteroaminokwasów było utworzenie się dipeptydu, który osadził się na palcach chemika. Kiedy po jakimś czasie Schlatter to zauważył, nie zważając na przepisy BHP, polizał palec. Ciekawość zwyciężyła, ponieważ miał świadomość, że naturalne aminokwasy, z którymi pracuje, są zupełnie bezpieczne. Słodycz uzyskanej substancji bardzo go zaskoczyła. Od tej pory trwały intensywne prace i badania nad związkiem, a od 1981 roku rozpoczęto jego produkcję w Stanach Zjednoczonych oraz sprzedaż jako dodatku do żywności.
Co to jest aspartam?
Jeśli chodzi o chemiczną definicję substancji, to aspartam jest estrem metylowym dipeptydu, czyli połączeniem fenyloalaniny i kwasu asparaginowego. Substancja ta po zsyntetyzowaniu ma postać krystalicznego, białego lub prawie białego proszku.
Co ciekawe, oba te aminokwasy, wchodzące w skład białka, występują w naturze w większości produktów, czyli np. w mięsie, nabiale czy warzywach.
Aspartam stosuje się od wielu lat jako sztuczny środek słodzący, czyli tzw. słodzik, który wchodzi w skład wielu produktów spożywczych dostępnych na rynku. Jest to substancja intensywnie słodząca, ponieważ aspartam jest od 160 do 200 razy słodszy od cukru, dlatego stosuje się go w bardzo małych stężeniach. Dzięki temu uznaje się, że jego wartość kaloryczna wynosi zero kalorii. Słodzik ten praktycznie nie pozostawia posmaku, natomiast wzmacnia i utrwala aromaty owocowe. Dlatego jest chętnie i powszechnie używany w przemyśle spożywczym jako związek oznaczony kodem E951.
Jakie produkty zawierają aspartam?
Aspartam od momentu wejścia na rynek zyskał ogromną popularność i używa się go w szerokiej gamie produktów. Od początku lat 90. przebojem wszedł na rynek spożywczy w Europie. Stanowi on przede wszystkim alternatywę dla tradycyjnego cukru.
Aspartam poleca się przede wszystkim osobom, które walczą z nadwagą lub otyłością. Ze względu na niską kaloryczność występuje w napojach niskokalorycznych tzw. zero cukru i zero kalorii. Są to napoje topowe, znane od wielu lat na rynku, marek typu Coca-Cola, Sprite, Pepsi, 7 Up. Słodzik ten pojawia się także w napojach owocowych, izotonicznych, smakowej wodzie mineralnej, napojach kawowych oraz piwie bezalkoholowym.
Oprócz napojów aspartam jest substancją słodzącą także w wielu innych produktach spożywczych, np. w wyrobach dietetycznych, gumie do żucia, płatkach śniadaniowych, jogurtach, wszelkiego rodzaju daniach instant, syropach, sosach, keczupie, polewach, lukrach, wędlinach, przetworach rybnych. Oczywiście słodki smak substancji wykorzystuje się także w produkcji różnego typu słodyczy, batoników, cukierków, galaretek, deserów. Warto zwrócić uwagę także na fakt, że słodycze z zawartością aspartamu – w odróżnieniu od tych zawierających tradycyjny cukier – nie działają negatywnie na zęby, czyli nie powodują próchnicy.
Co ciekawe, aspartam służy także do słodzenia różnego typu wyrobów farmaceutycznych, w tym tabletek do ssania czy tabletek musujących. Zmienia on tym samym nieprzyjemny posmak leków i ułatwia pacjentom ich przyjmowanie.
Aspartam występuje oczywiście w szeregu polskich produktów. . Więcej na ten temat na stronie: http://www.planetafit.pl/aspartam-w-produkatch/
Co wykazały badania nad aspartamem?
Aspartam zbudowany z fenyloalaniany i kwasu asparaginowego rozkłada się w organizmie na dwa naturalne aminokwasy, które występują również w innych produktach spożywczych zawierających białko. Jednak podczas rozpadu aspartamu powstaje dodatkowo metanol w ilości ok. 0,1 g na każdy gram spożytego słodzika. Jego ilość, pojawiająca się przy okazji metabolizmu aspartamu, jest tak naprawdę znacznie mniejsza niż ilość przyjmowana na co dzień z naturalnych produktów. Metanol pojawia się bowiem w naszej diecie jako produkt uboczny podczas jedzenia wielu owoców i warzyw.
Od kiedy tylko produkt pojawił się na rynku i rozpoczął swoją karierę jako syntetyczny słodzik, od razu rozpoczęła się batalia medialna i społeczna jego przeciwników ze zwolennikami. Przeciwnicy oskarżali substancję o działania chorobotwórcze, natomiast zwolennicy zwracali uwagę na korzyści płynące z używania aspartamu jako substancji słodzącej.
Spekulacje i kontrowersje dotyczące tej substancji trwają do dziś. Oskarżano aspartam o powodowanie m.in. zaburzeń metabolizmu, szkodliwe działanie na układ nerwowy, powodowanie spadków nastroju, depresji, bólów głowy, zmęczenia organizmu. Odpowiedzią na te zarzuty były setki badań przyprowadzonych nad działaniem aspartamu i bezpieczeństwem jego użycia w produktach spożywczych.
Warto wrócić do historii badań nad opisywanym słodzikiem, bowiem jest jednym z najlepiej sprawdzonych dodatków do żywności. Bezpieczeństwo jego stosowania dogłębnie przetestowano najpierw na terenie Stanów Zjednoczonych. W 1974 roku FDA, czyli amerykańska Agencja Żywności i Leków, po przeprowadzeniu całej serii testów wstępnie zaakceptowała aspartam jako środek do stosowania spożywczego. Co prawda badania te próbowano podważyć z powodu braków w dokumentacji, ale FDA ostatecznie potwierdziła bezpieczeństwo aspartamu w 1979 roku. W 1987 roku opublikowano kolejne wyniki badań, które miały na celu sprawdzenie ewentualnych efektów ubocznych typu bóle i zawroty głowy czy wahania nastroju. Okazało się, że nie można jednoznacznie potwierdzić ich związku ze spożywaniem aspartamu.
Badania nad substancją trwały i potwierdzały jej bezpieczeństwo jako środka spożywczego. Po dopuszczeniu stosowania aspartamu na terytorium Unii Europejskiej również instytucje ze Starego Kontynentu wydały dla niego pozytywne rekomendacje. Europejski odpowiednik FDA, czyli EFSA – Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, cyklicznie potwierdzał, że aspartam można bezpiecznie stosować do celów spożywczych. Ostatecznie w styczniu 2013 roku instytucja ta podtrzymała pozytywne wyniki, opierając je na ponad 600 przeprowadzonych badaniach. Z analizy tej wynika, że aspartam w dawkach nieprzekraczających 40 mg/kg masy ciała dziennie jest dla organizmu ludzkiego całkowicie nieszkodliwy.
Używanie aspartamu jako środka słodzącego jest więc zupełnie bezpieczne. Przeprowadzone badania kliniczne potwierdziły na dodatek, że produkty zawierające syntetyczny słodzik są rekomendowane dla osób chorych na cukrzycę. Pozwala on cieszyć się słodkim smakiem żywności, nie narażając chorych na niebezpieczeństwo. Badania EFSA nad działaniem substancji na kobiety w ciąży wykluczyły także jakikolwiek negatywny wpływ aspartamu na rozwój płodu oraz zdrowie matki.
Jedynym wyjątkiem potwierdzonym przez badania jest bardzo szkodliwy wpływ aspartamu na osoby chore na fenyloketonurię, ponieważ ich organizmy nie metabolizują fenyloalaniny. Jednak każde urodzone w Polsce dziecko jest obecnie wcześnie diagnozowane pod tym kątem, a właściwe leczenie i unikanie fenyloalaniny pozwala zapobiegać objawom choroby i prowadzić normalne życie. Więcej informacji na ten temat znajduje się na stronie: https://www.guiltfree.pl/blog/2015/01/10/aspartam-e-951/
Czy aspartam faktycznie jest rakotwórczy?
Najcięższe działa wytoczono przeciwko aspartamowi, gdy oskarżono go o powodowanie raka. Pod koniec lat 90. XX w. pojawiły się wyniki badań, które sugerowały, że jedzenie produktów z aspartamem prowadzi do zachorowania na nowotwory mózgu i układu limfatycznego. Prowadzono w tym celu trwające trzy lata badania na populacji szczurów, które miały potwierdzić tę tezę. I tym razem EFSA zrecenzowała badania, wytykając im liczne błędy. Nierzetelność badań dotyczących rakotwórczości polegała m.in. na podawaniu zwierzętom znacznie przekroczonych dawek substancji oraz zatajeniu części materiału badawczego.
Następne przeprowadzone pod kątem ewentualnej rakotwórczości aspartamu badania wykazały, że nie ma podstaw, by oskarżać słodzik przyjmowany w racjonalnych ilościach o powodowanie raka. Brak zatem dowodów naukowych świadczących o tym, że aspartam zwiększa ryzyko zachorowań. National Cancer Institute, czyli amerykańska agencja zajmująca się badaniami nad rakiem, uważa, że nie ma wyraźnych dowodów na związek aspartamu z wywoływaniem nowotworów. Informacje na ten temat znajdują się pod adresem: https://nokautzdrowie.pl/artykuly/czy-aspartam-jest-rakotworczy.html
Aspartam jest dobrze poznaną substancją, ale krąży o niej jeszcze więcej mitów. Niezwykle popularny ze względu na liczne zalety, bywał oskarżany o negatywny wpływ na ludzki organizm. Przez lata poddawano go setkom badań i na ich podstawie jest uważany za bezpieczny przez ponad 100 organizacji zajmujących się bezpieczeństwem żywności. Najważniejsze z nich to EFSA, UK Food Standards Agency, National Institutes of Health, Health Canada. Badania nie potwierdziły związku aspartamu z nowotworami ani innymi zagrożeniami dla zdrowia, dlatego obecnie można cieszyć się jakością i smakiem produktów z aspartamem i pamiętać jedynie, by nie przesadzać w ich ilości.
