Zachowanie siedzące (z j.ang. sedentary behaviour) to działanie wykonywane w ciągu dnia na siedząco lub leżąco, podczas którego wydatek energetyczny jest znikomy. Może to być na przykład praca biurowa, oglądanie telewizji czy granie w gry komputerowe w czasie wolnym. Zachowania siedzące wiążą się nie tylko ze wzrostem wagi w połączeniu z nieodpowiednią dietą, ale także zagrażają innym aspektom zdrowotnym.
Co to jest zachowanie siedzące?
Zachowania siedzące to w dużej mierze siedzenie w pracy, szkole, przed telewizorem czy komputerem, wielogodzinne czytanie lub spędzanie podróży na siedząco bądź leżąco. Podczas takich czynności spalamy bardzo niewiele kalorii.
Z kolei zachowaniami siedzącymi nie możemy nazwać nocnego snu, ćwiczeń na leżąco lub siedząco, zabawy z dzieckiem na podłodze, używanie wózka inwalidzkiego czy bujanego fotela. Wydatek energetyczny wzrasta w tym czasie, ponieważ wykonujemy dodatkowe ruchy, które go zwiększają.
Zachowania siedzące a aktywność fizyczna
Jedno nie wyklucza drugiego – osoby prowadzące tzw. “aktywny tryb życia” czyli np., ćwiczą codziennie powyżej 30 minut, pozostałą część dnia mogą siedzieć wiele godzin bez przerw, lecz niestety nie można być aktywnym “na zapas”. Nawet w przypadku podanej grupy długotrwałe siedzenie nie pozostaje obojętne dla zdrowia. Co jest znaczące, nawyki, które kształtuje się we wczesnym wieku, najczęściej są kontynuowane w późniejszym życiu. Już dziś warto zacząć obserwować nie tylko dorosłych, ale również młodszych członków rodziny i małymi krokami organizować czas w inny sposób niż zazwyczaj.
Czym grożą zachowania siedzące?
U dorosłych podnoszą ryzyko m.in. chorób krążenia, cukrzycy typu II, obniżonego samopoczucia i depresji, a w przypadku dzieci i młodzieży mogą skutkować wyższym ryzykiem, np. obniżonej sprawności fizycznej, nadwagi i otyłości, chorób układu krążenia czy ogólnego funkcjonowania psychicznego.
Niektóre badania wskazują na powiązanie zachowań siedzących z zespołem metabolicznym (inaczej zespół X) objawiającym się zaburzeniami metabolicznymi, które podwyższają prawdopodobieństwo chorób sercowo-naczyniowych. Często współwystępuje z nim także cukrzyca typu II.
Według badań Głównego Urzędu Statystycznego w Polsce przyczyny kardiologiczne stanowią 46% wszystkich zgonów. Na tak dużą liczbę składa się wiele czynników, a zachowania siedzące są jednym z nich. Mogą poważnie namieszać w naszym zdrowiu, dlatego nie należy ich bagatelizować. Mają wpływ zarówno na funkcjonowanie fizyczne jak i psychiczne – niekontrolowane przez wiele lat naruszą i ciało, i ducha.
Jak sobie radzić z pracą siedzącą?
Podstawowym założeniem podczas pracy siedzącej jest nawet krótka przerwa, ale za to stosowana regularnie – co 30 minut.
Pomysłów jest bardzo wiele, a możliwości nieograniczone – zależą tylko od upodobań i kreatywności poszczególnych osób.
W pracy problem mogą zmniejszyć przerwy na zrobienie herbaty zamiast poproszenia kogoś innego o przyniesienie gotowej, odbieranie kserokopii kilka razy dziennie, a nie tylko raz pod koniec dnia, podejście osobiście do kolegi/koleżanki zamiast dzwonienia, spacerowanie podczas rozmów telefonicznych, kilka razy w tygodniu wysiadanie kawałek wcześniej z komunikacji miejskiej czy parkowanie auta dalej niż zazwyczaj.
W domu możemy wybrać pozycję stojącą przy prasowaniu zamiast siedzącej, zastąpić długie oglądanie telewizji spacerem, zaproponować dzieciom gry komputerowe angażujące całe ciało w zamian za gry polegające wyłącznie na patrzeniu w ekran i klikaniu lub wspólną weekendową wycieczkę, wyjście do lasu, zwiedzenie nieznanej części miasta.
[1] Zachowania siedzące, http://aktywnediady.pl/zachowania-siedzace/
[2] Jak redukować zachowania siedzące?, http://aktywnediady.pl/zachowania-siedzace/jak-redukowac-zachowania-siedzace-aktywne-przerwy/
[3] R. G. Oliveira, D. P. Guedes. Physical Activity, sedentary behaviour, cardiorespiratory fitness, and metabolic syndrome in adolescents: systematic review and meta-analysis of observational evidence, http://web.a.ebscohost.com/ehost/detail/detail?vid=6&sid=dad77294-3352-4ae1-9bed-507fd4e50c81%40sessionmgr4007&hid=4104&bdata=Jmxhbmc9cGwmc2l0ZT1laG9zdC1saXZl#AN=120314466&db=a9h
[4] Zespół metaboliczny: przyczyny i objawy. Leczenie zespołu X, http://www.poradnikzdrowie.pl/diety/otylosc/zespol-metaboliczny-przyczyny-objawy-leczenie-zespolu-x_36311.html
[5] Statystyka zgonów i umieralności z powodu chorób układu krążenia, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/statystyka-zgonow-i-umieralnosci-z-powodu-chorob-ukladu-krazenia,22,1.html
