Najnowsze badania dowiodły, że ludzkie jelita są pokryte gęstą siecią komórek nerwowych, które pokrywają ściany jelit na całej ich całej powietrzni. Ich liczebność sięga około 100 milionów i jest większa niż wszystkie komórki w naszym ciele. Na każdy jeden kosmek powierzchni jelit, która liczy kilkaset kilometrów kwadratowych, przypada 40 neuronów. Jak współpracują ze sobą dwa układy dowodzenia naszym organizmem: górny – ośrodkowy układ nerwowy i dolny – jelitowy (enteryczny) układ nerwowy? Czy mikroflora jelit wpływa na układ odpornościowy?

Jelita – Twój drugi mózg

Kilkadziesiąt lat temu naukowcy rozpoczęli badania nad układem pokarmowym i odkryli, że jelita są pokryte gęstą siecią komórek nerwowych takich samych jak te, które budują korę mózgową –  obszar mózgu odpowiedzialny za pamięć i inteligencję. Dokładniejsze badania pozwoliły na stwierdzenie, że układ jelitowych neuronów ten działa niezależnie od mózgu.

Trawienie pokarmu i wchłanianie substancji odżywczych, jak również wydalanie jest pracochłonnym procesem. Nasz mózg został więc zwolniony z kierowania tymi procesami i dzięki temu dowodzi czynnościami wyższymi – myśleniem czy rozwojem mowy, a dla dowodzenia układem pokarmowym został stworzony jelitowy system nerwowy.

Pionierem badań i twórcą terminu “drugiego mózgu” jest Dr Michael Gershon z Columbia University Medical Center[1]. To on oszacował, że w naszych jelitach znajduje się około 100 milionów neuronów, czyli mniej niż w mózgu, ale więcej niż w rdzeniu kręgowym czy obwodowym układzie nerwowym. Ich liczebność okazała się tak duża, że naukowcy zaczęli doszukiwać się innych ważnych zadań, jakie  jelitowe neurony mają do spełnienia. 

Oś jelitowo-mózgowa

Jelitowy układ nerwowy jest autonomicznym systemem, który pracuje samodzielnie. Nie otrzymuje żadnych sygnałów z mózgu o tym, ile soków trawiennych ma wydzielić żołądek lub, ani jak szybko ma przebiegać perystaltyka jelit, to jednak pozostaje w ścisłym związku z mózgiem i spełnia w organizmie inne ważne role. Uważa się nawet, że jest częścią nerwowego układu wegetatywnego, który poprzez układ przywspółczulny reguluje funkcje trawienne. Nerwy błędne, doprowadzają bowiem włókna przywspółczulne do większości odcinków przewodu pokarmowego za wyjątkiem dolnych części jelita grubego [2].

Ośrodkowy układ nerwowy i jelitowy układ nerwowy pomimo tego, że pełnią rożne funkcje są ze sobą połączone. Oba układy nerwowe nieustannie przesyłają sobie sygnały za pomocą nerwu błędnego (najdłuższego nerwu w ludzkim organizmie). Komunikacja odbywa się w zaskakująco jednostronny sposób. Aż dziewięćdziesiąt procent impulsów nerwowych przebiegających nerwem błędnym wędruje od jelit do mózgu, a tylko dziesięć przebywa drogę odwrotną.

Nasz mózg jest wprost bombardowany informacjami z jelit, a gdy coś się dzieje w jelitach, jest o tym od razu informowany. Jelitowe centrum dowodzenia: reaguje na stres, sprawdza stan bariery ochronnej organizmu przed mikrobami i podnosi alarm w przypadku zagrożeń. A to wszystko dzięki neuronom w jelitach, które potrafią wytwarzać liczne neuroprzekaźniki, takie jak dopamina czy serotonina (szerzej o tym opowiemy w innym artykule). 

Sploty neuronowe w jelitowym układzie nerwowym

Neurony w jelitowym układzie nerwowym występują w postaci dwóch splotów:

1. Splotu Auerbacha znajdującego się między warstwami mięśni błony mięśniowej zewnętrznej, zawierającego neurony odpowiedzialne za motorykę oraz kontrolę uwalniania enzymów z przyległych narządów. Kontroluje on głównie motorykę przewodu pokarmowego a w szczególności częstość i siłę skurczów błony mięśniowej.
2.  Splotu Meissnera występującego w błonie podśluzowej jelita. Neurony ruchowe splotu Meissnera zaopatrują komórki wydzielnicze błony śluzowej kontrolując wydzielanie narządów przewodu pokarmowego[3].
   

Wpływ mikroflory jelitowej na układ odpornościowy

W naszym przewodzie pokarmowym żyje około 100 miliardów symbiotycznych bakterii i wirusów, które tworzą swoisty mikrosystem i są niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania[4]. Całkowita liczba symbiotycznych mikroorganizmów w jelicie grubym przekracza dziesięciokrotnie ilość komórek ciała człowieka. Wspomniane mikroorganizmy tworzą florę jelit. Masa mikrobioty dorosłego człowieka w przewodzie pokarmowym wynosi średnio ok. 1–2 kg i liczy  150 razy więcej genów niż ludzki genom[5].

Nasze jelita są siedliskiem bilionów mikroorganizmów (tylko 10% powierzchni jelit stanowią nasze komórki, reszta to mikroby), wśród których znajdują się bakterie, wirusy oraz eukariota, określane ogólnie jako mikrobiota. Mikrobiota wspomaga absorpcję składników odżywczych i ma zdolność do rozkładu nieprzetwarzanych przez człowieka cukrów złożonych pochodzenia roślinnego.

Mikrobiotyczne organizmy produkują z pożywienia liczne witaminy i enzymy. Z mniej wartościowych substancji wytwarzają liczne substancje ochronne i witalne, których organizm sam nie jest w stanie wytworzyć, takie jak witamina K, witamina B12 czy kwas foliowy. Ok. 80% wszystkich komórek odpornościowych znajduje się w jelicie. Bakterie mleczne, laktobakterie, dostarczane wraz z pożywieniem pobudzają je do tworzenia nowych komórek ochronnych takich jak limfocyty T i B[6].

Mikroflora jelitowa, poprzez aktywację różnych komórek, stanowi podstawowy czynnik regulujący funkcje układu odpornościowego. Jelita są głównym źródłem komórek odpornościowych, które chronią organizm przed czynnikami szkodliwymi i kontrolują (regulują) odpowiedź immunologiczną organizmu.

Badania nad jelitowym układem nerwowym i mikroflorą jelitową pozwoliły na wyodrębnienie układu immunologicznego jelit (GALT), tkanki limfatycznej związanej z błonami śluzowymi przewodu pokarmowego, która zawiera ponad 70% limfocytów całego organizmu i tworzy skomplikowany system odpornościowy. 

Do głównych zadań immunologicznego układu jelit należy:

• tworzenie pierwszej linię obrony organizmu przed szkodliwymi czynnikami
• generowanie prawidłowej odpowiedzi immunologicznej na antygeny zewnętrzne
• przygotowanie niedojrzałego układu odpornościowego noworodka na pierwszy kontakt z antygenami zewnętrznymi[7]. 

 

Dzięki receptorom zlokalizowanym w ścianie jelita grubego, mikroflora jelitowa jest mechanizmem obronnym naszego organizmu, który selekcjonuje bakterie pożyteczne i szkodliwe, jak również składniki odżywcze. Pożyteczne bakterie tworzą w jelicie niesprzyjające warunki dla rozwoju patogenów (np. niskie pH). Najważniejszą funkcję pełnią komórki nabłonka wyświetlającego jelita, bowiem wchłaniają składniki odżywcze i tworzą barierę ochronną, która zapobiega wniknięciu do krwiobiegu substancji szkodliwych.

Jelitowy układ nerwowy jest chroniony przez wyspecjalizowane komórki odpornościowe. Komórki te mają zdolność inicjowania produkcji przeciwciał oraz białek nazywanych antygenami. Gdy do organizmu przedostaną się patogeny, pożyteczne bakterie jelitowe komunikują się z innymi komórkami żołądkowo-jelitowymi systemu odpornościowego i tworzą linię obronną w stosunku do szkodliwych drobnoustrojów oraz antygenów pochodzących z żywności[8].

Warto zadbać o swoje jelita, ponieważ stan jelit ma wpływ na Twoją odporność. Jelitowy układ nerwowy, nasz drugi mózg, jest równie ważny jak ośrodkowy układ nerwowy. Jelita mają ogromny wpływ na Twoje zdrowie. Jeśli zauważyłeś obniżoną odporność, zastanów się czy odpowiednio odżywiasz swój organizm. Aby zadbać o mikroflorę jelit warto dostarczać organizmowi z pożywieniem prebiotyków i probiotyków. Zaburzona mikroflora jelit jest przyczyną wielu chorób o podłożu psychicznym. O tym opowiemy w kolejnym artykule.

Interesuje Cię dokładne funkcjonowanie ludzkiego organizmu? Starasz się jak najlepiej dbać o zdrowie swoje i swoich bliskich? Chcesz poznać szczegółowy stan swojego ciała, w tym również organów wewnętrznych? Kliknij i zobacz biorezonansowe urządzenia diagnostyczne, które dadzą odpowiedzi na Twoje pytania!

____________________

[1]. Brzuch, nasz drugi mózg, http://www.dailymotion.com/video/x37tw2n (dostęp: 6.01.2017).

[2]. Mózg, drugi mózg i stan zapalny mózgu, http://www.tlustezycie.pl/2014/06/mozg-drugi-mozg-i-stan-zapalny-mozgu.html (dostęp: 9.01.2017).

[3]. Jelita, kawałek przewodu czy wysoko wyspecjalizowany łącznik?, http://www.fizjopassion.pl/jelita-kawalek-przewodu-wysoko-wyspecjalizowany-lacznik/ (dostęp: 9.01.2017).

[4]. Odporność. Mikroflora, czyli jak jelita sterują odpornością, Fragment książki: “Zdrowie zaczyna się w brzuchu” Erica Sonnenburg, Justin Sonnenburg, http://wyborcza.pl/TylkoZdrowie/1,137474,19https://diagnozujmy.pl/wp-admin/post.php?post=25961&action=edit#_ftn3237016,odpornosc-mikroflora-czyli-jak-jelita-steruja-odpornoscia.html  (dostęp: 9.01.2017).

[5]. R. Ludzki, A. Szulc, Wpływ jelitowej flory bakteryjnej na ośrodkowy układ nerwowy i jej potencjalne znaczenie w leczeniu zaburzeń psychicznych, “Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii”, 2013, nr 2, s. 71.

[6]. E. Dymarska, Czynniki modulujące układ immunologiczny człowieka, “Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy” 2016, nr 19 (2), s. 21-37.

[7]. B. Cukrowska, Jelita jako główny narząd układu odpornościowego, “Żywność dla zdrowia”  2012, nr 17, s. 8-11.

[8]. Znaczenie mikroflory jelitowej, http://www.eufic.org/article/pl/artid/87/ (dostęp: 9.01.2017).