Z diagnostycznego punktu widzenia jest uważana za objaw towarzyszący hipomagnezemii (niedoborowi magnezu) lub hipokalcemii (niedoborowi wapnia). Jest trudna do zdiagnozowania ze względu na różne postacie (utajona i jawna), jak również objawy występujące przy innych schorzeniach i chorobach, min. np. przy boreliozie. Cierpi na nią coraz więcej osób narażonych na długotrwały silny stres związany z wykonywaną pracą. Czym charakteryzuje się tężyczka? Jakie są objawy i przyczyny tężyczki? Jak przebiega leczenie tężyczki?
Tężyczka – co to za choroba?
Tężyczką nazywa się stan nadmiernej nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej, osłabienia, słabej koncentracji uwagi, przewlekłego zmęczenia, uczucie ciągłego zdenerwowania i rozdrażnienia. Często napadowi tężyczki towarzyszą symptomy dodatkowe tj.: drętwienie wokół ust, rąk, łydek czy stóp, hiperwentylacja czasami występująca równocześnie z atakiem paniki, uczucie braku tchu, kołatanie serca, zawroty głowy, nudności, w skrajnych przypadkach silne uczucie napięcia i przykurczu mięśni, wykręcania rąk i stóp. Bardzo poważnymi objawami jakie mogą wystąpić podczas ataku tężyczki są drgawki, utrata przytomności, skurcz mięśni krtani i zaburzenia rytmu serca[1].
Diagnostyka tężyczki – forma jawna i utajona
Główną przyczyną tężyczki jest zaburzenie równowagi gospodarki elektrolitowej wynikającej z niedoboru wapnia, jak również magnezu. Najczęściej jednak wskazuje się na przyczynę hipokalcemii (obniżony poziom wapnia we krwi), hipomagnezemii (obniżony poziom magnezu we krwi), hipokaliemii (obniżone stężenie potasu we krwi), zasadowicy (zaburzenie gospodarki jonowej we krwi) oraz zaburzeń gospodarki elektrolitowej powstałych w wyniku hiperwentylacji (trudności w oddychaniu). Na zaburzenia równowagi elektrolitowej w organizmie wpływa wiele czynników, m.in.: niewłaściwa dieta, alkoholizm, choroby endokrynologiczne, a wiec hormonalne, choroby genetyczne i inne. Niestety z uwagi na niejednoznaczne objawy, często tężyczka nie jest rozpoznana dobrze co skutkuje nieleczonymi nawracającymi atakami tężyczkowymi, a to niesie za sobą konsekwencje zdrowotne.
Objawy Tężyczki
Tężyczka z uwagi na zróżnicowane objawy z różnych układów (objawy związane z centralnym układem nerwowym, układem sercowo-naczyniowym, jak również objawy nerwowo-mięśniowe) i trudny proces diagnozowania, może mieć dwojaką postać: tężyczki jawnej (wtedy mówimy o tężyczce hipokalcemicznej, związanej z niedoborem zjonizowanego wapnia) lub tężyczki utajonej (tzw. tężyczki normokalcemicznej lub spazmofilii, związanej z niedoborem magnezu komórkowego i hiperwentylacją)[2].
Napad tężyczki jawnej charakteryzuje odrętwienie kończyn, ust, a nawet języka, pacjent ma wrażenie braku czucia w dłoniach, stopach i kończynach. Często towarzyszy mu również wzmożony niepokój, hiperwentylacja, ból i ściskanie w klatce piersiowej, kołatania serca, Zdarza się, że palce u rąk z powodu odrętwienia układają się w tzw. rękę położnika. W wyniku ataku tężyczkowego może dojść do zasłabnięcia lub utraty przytomności. Sporadycznie zdarzają się stany zagrażające życiu, min. skurcze krtani czy zaburzenia rytmu serca. Atakom tężyczkowym towarzyszy osłabniecie, zmęczenie i spadek koncentracji uwagi.
Tężyczka utajona przebiega łagodniej aczkolwiek charakteryzują ją objawy jak między napadami tężyczki jawnej. Lekarze często lekceważą objawy tężyczki utajonej, a są one równie niebezpieczne dla zdrowia jak objawy tężyczki jawnej. Niewiedza lekarska powoduje błędne diagnozy w kierunku nerwicy i leczenie psychotropami, które nie zmniejszają ani nie redukują napadów tężyczki.
Do najczęstszych objawów tężyczki utajonej zalicza się osłabioną koncentrację uwagi, kłopoty z zapamiętywaniem, rozdrażnienie, uczucie ciągłego zmęczenia, wzmożoną lękliwość i bezsenność. Objawom tym towarzyszyć mogą tzw. objawy wegetatywne jak kołatania serca, bóle w klatce piersiowej, duszność, bóle brzucha i nudności, a także kurcze mięśni oraz drżenie powiek. Znamienne natomiast dla rozpoznania tężyczki są objawy neurologiczne: Objaw Chvostka[3], objaw Trousseau[4] oraz objaw Lusta[5].
Przyczyny tężyczki
Tężyczka może być nabyta w wyniku wielu różnych chorób, również poprzez przyjmowanie tzw. leków IPP (Inhibitory pompy protonowej), stosowanych przy leczeniu farmakologicznym wrzodów żołądka i dwunastnicy, przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka, zapalenia błony śluzowej przełyku oraz refluksu żołądkowo-przełykowego. Niestety leki te pomimo niskiego ryzyka powikłań hamują wchłanianie magnezu w żołądku i jelitach, w konsekwencji długotrwałego zażywania mogą doprowadzić do tężyczki nabytej[6].
Tężyczkę może wywołać również borelioza (osoby zarażone krętkiem borelii często wykazują objawy napadów tężyczkowych). Z uwagi na objawy związane z centralnym układem nerwowym, min. ataki paniki, odrętwienia, wrażliwość na hałas, zdenerwowanie, migreny, zaburzenia koncentracji czy globus histericus, które towarzyszą napadom tężyczkowym, tężyczka często jest błędnie diagnozowana jako nerwica czy stan depresyjny. Istnieją również tzw. choroby predysponujące do napadów tężyczkowych i są nimi alergie (w tym szczególnie astma oskrzelowa), cukrzyca, choroby tarczycy (zwłaszcza stan po strumektomii)[7], lub niedoczynności przytarczyc[8].
Test tężyczkowy
Tężyczkę diagnozuje neurolog. Konieczne jest przeprowadzenie badania elektromiograficznego tzw. próby tężyczkowej, (próba ischemiczna). Badanie ma na celu zdiagnozowanie występowania spontanicznych, powtarzających sie co najmniej jedną minutę skurczów mięśni przedramienia, pod wpływem niedokrwienia i hiperwentylacji. Badanie jest rejestrowane przez program komputerowy, który sczytuje wyładowania mięśniowe dzięki elektrodzie igłowej, która umieszczana jest w pierwszym mięśniu międzykostnym dłoni.
Dodatkowo zakładana jest na przedramię opaska uciskowa. Czas trwania badania to około 10-15 minut. Po 10 minutach zdejmuje się opaskę uciskową i następne 5 minut obserwuje na ekranie oscyloskopu zapis wyładowań mięśniowych. Dodatni zapis jest podstawą dalszej diagnozy w jakim kierunku przebiega choroba, czy jest jawna, utajona czy nabyta. W następstwie określa się analizę ilościową pierwiastków we krwi, tj. magnezu i wapnia[9].
Przyczyny niedoboru magnezu
Życie w pośpiechu i ciągłym stresie sprzyja niedoborom magnezu i wapnia. Niedobór magnezu jest jednym z czynników warunkujących podatność na stres. Niedobór magnezu zwiększa podatność na stres, podczas gdy stres zwiększa niedobór magnezu. Stres, jak i niedobór magnezu doprowadzają organizm do silnego wyczerpania, uczucia osłabienia, zmęczenia, spadku odporności.
Również niedobory witaminy B6, nadmiar białka, produktów mlecznych, witaminy D3 mogą przyczynić się do niedoboru magnezu. Ówczesny stresujący tryb życia wymaga od nas dużej aktywności, ciągłej gonitwy, dotrzymywania terminów i wywiązywania się z nałożonych obowiązków zawodowych. Nieodpowiednia dieta, w tym dieta ubogomagnezowa, bogata w używki, nadmierne spożywanie kawy czy czarnej herbaty sprzyja wypłukiwaniu z organizmu tych ważnych pierwiastków[10].
Niedobór wapnia również może być przyczyną nieprawidłowych nawyków żywieniowych, np. spożywaniem dużej ilości soli kuchennej, która powoduje zwiększone wydalanie wapnia[11].
W literaturze przedmiotu zwrócono uwagę, iż dieta białkowa może przyczynić się do tężyczki jawnej z niedoboru zjonizowanego wapnia. Dlatego warto stosować dietę bogatą w wapń i magnez, jak również przyjmować odpowiednią suplementację tych pierwiastków po uprzedniej konsultacji z lekarzem.
Ogranicz stres i zadbaj o dietę bogatą w magnez i wapń
Tężyczka jest zaburzeniem o niezmiernie szerokim spektrum występowania objawów. Zarówno ze względu na zróżnicowane przyczyny jej występowania tężyczki jak i towarzyszenia różnym stanom chorobowym, przyczyniającym się do z niedoborów wapnia lub magnezu.
W kontekście powyższych rozważań konieczne wydaje się pogłębianie wiedzy na temat tężyczki i jej diagnozowania, nie tylko przez neurologów ale przede wszystkim przez lekarzy rodzinnych, lekarzy pierwszego kontaktu, diagnostów. To pozwoliłoby na stawianie szybszej diagnozy i skrócenie procesu leczenia.
Istotne jest również edukowanie pacjentów przyjmujących leki na nieżyt żołądka, wrzody żołądka i dwunastnicy o możliwych powikłaniach w postaci ataków tężyczkowych z niedoboru wapnia lub magnezu i możliwego wystąpienia objawów tężyczki nabytej.
Warto również wspomnieć o profilaktyce tężyczki, bowiem jak mówi stare przysłowie “lepiej zapobiegać niż leczyć”. Zatem jeżeli dokuczają nam sporadycznie wyżej wymienione objawy, warto udać się do neurologa i wykonać specjalistyczne badania aby wykluczyć tężyczkę lub skrócić ewentualny proces leczenia.
Aby uchronić się przed objawami charakterystycznymi dla tężyczki powinniśmy unikać stresujących sytuacji, pamiętać o codziennym odpoczynku. Codzienny relaks podczas słuchania ulubionej muzyki, czytania książki, właściwa ilość snu, zbilansowana dieta z pewnością dobroczynnie wpłyną na nasze samopoczucie.
Podejrzewasz u siebie tężyczkę? Chcesz dokładnie sprawdzić poziom magnezu i wapnia powiązany z tą chorobą? A może chcesz wzmocnić swój organizm? Kliknij i odwiedź naszą stronę, gdzie poznasz urządzenia do diagnostyki organizmu, które podniosą Twoją odporność i przyspieszą regenerację!
[1]. A. Gryglas, R. Dudkowiak, R. Śmigiel, Tężyczka jako częsta przyczyna konsultacji na ostrym dyżurze – etiologia, objawy chorobowe i leczenie, “Przegląd Lekarski” 2015, nr 72, s. 20.
[2]. Tamże, s. 20-21.
[3]. Objaw Chvostka polega na gwałtownym skurczu mięśni mimicznych twarzy unerwianych przez nerw twarzowy w odpowiedzi na uderzenie młoteczkiem w pień nerwu twarzowego [2].
[4]. Objaw Trousseau polega na ułożeniu palców dłoni w kształt przypominający rękę położnika. Objaw ten obserwuje się podczas wykonywania tzw. „próby tężyczkowej EMG”. Do badania używamy jest mankiet do mierzenia ciśnienia tętniczego krwi, który zaciskany jest na ramieniu pacjenta, w wyniku zaciśnięcia mankietu charakterystyczne przy tężyczce jest wystąpienie niedokrwienia przedramienia. Objawem Trousseau nazywa się dłoniowe zgięcie palców IV i V.
[5]. Objaw Lusta polega na skurczu mięśni strzałkowych i odwiedzeniu stopy w odpowiedzi na uderzenie młoteczkiem w nerw strzałkowy wspólny, tuż poniżej głowy kości strzałkowej. Wszystkie powyżej opisane objawy świadczą o nadmiernej pobudliwości nerwowo-mięśniowej i prawdopodobnej diagnozie tężyczki utajonej.
[6]. Tężyczka jako częsta przyczyna konsultacji na ostrym dyżurze.., dz. cyt., s.20-21.
[7]. K. Toruńska, Tężyczka utajona.Niedobór magnezu w tkankach, http://emg-neurolog.pl/tezyczka/, (dostęp: 17.02.2017).
[8]. A.Madej-Pilarczyk, Niedoczynność przytarczyc, http://www.emedica.pl/choroby/opis/27-niedoczynno-przytarczyc.html, (dostęp: 17.02.2017).
[9]. Tamże.
[10]. B. Napiórkowska, Magnez właściwości, działanie, zastosowanie w lecznictwie, http://aptekabatorego.pl/artykuly/rola-magnezu-w-organizmie/ (dostęp: 17.02.2017).
[11]. W. Jakubas-Kwiatkowska, A. Błachowicz, E.Franek, Hipokalcemia w praktyce klinicznej — przyczyny, objawy i leczenie, “Choroby Serca i Naczyń” 2005, tom 2, nr 4, 232–237.
