Afty to bolesne owrzodzenia pojawiające się w obrębie błony śluzowej jamy ustnej. Występują w postaci płytkiej nadżerki, która pokryta jest białym nalotem i otoczona żywoczerwonym rąbkiem zapalnym. Afty powodują uczucie dyskomfortu, bólu i pieczenia podczas codziennych czynności, takich jak: mówienie, jedzenie czy picie. Przyczyna ich powstawania nie jest do końca poznana, natomiast mogą być one wynikiem interakcji wielu czynników miejscowych i ogólnych.
Spożywanie twardych pokarmów
Jednym z pierwszych miejscowych powodów powstawania aft jest spożywanie twardych pokarmów, np. czipsów, sucharów, orzechów, które to mogą mechanicznie uszkodzić delikatną błonę śluzową jamy ustnej. Dlatego u osób z predyspozycją do występowania aft zaleca się ostrożność i wybór miękkich produktów.
Nieostrożne szczotkowanie jamy ustnej
Nieodpowiednia higiena jamy ustnej to kolejna przyczyna, która może zwiększyć ryzyko wystąpienia aft. Dzieje się tak ze względu na nieumiejętne szczotkowanie zębów, które powinno odbywać się z dużą ostrożnością i delikatnością, najlepiej przy użyciu miękkiej lub średnio twardej szczoteczki. Dzięki temu unikniemy zranień w obrębie śluzówki, które mogą predysponować do rozwoju aft.
Urazy powstałe podczas leczenia stomatologicznego
Niestety leczenie stomatologiczne oprócz oczywistych korzyści może również wiązać się z ryzykiem powstawania aft, które mogą rozwinąć się na podłożu urazów, do których doszło podczas wizyty. Potencjalnie przyczynić się do tego może iniekcja w celu podania znieczulenia, przypadkowe otarcia błony śluzowej podczas zabiegu oraz rany powstałe na skutek drażnienia delikatnej śluzówki przez elementy aparatu korygującego uzębienie.
Predyspozycje rodzinne
Wśród ogólnych przyczyn mogących wpływać na powstawanie aft wyróżnia się czynniki genetyczne. Szacuje się, że około 30% osób doświadczających aft nawracających ma wśród najbliższej rodziny osobę z tą samą dolegliwością. Z tego powodu dzieci rodziców, którzy doświadczają aft nawracających, z dużą pewnością mogą mieć podobne problemy w przyszłości.
Niedobór składników pokarmowych
W ostatnich czasach wykazano także związek pomiędzy pojawianiem się aft i współwystępowaniem niedoborów pokarmowych. Największą rolę przypisuje się niedoborowi witaminy B12, żelaza oraz kwasu foliowego. Stąd osoby zmagające się z problemem aft powinny zadbać o swoją dietę, wprowadzając większą ilość produktów, które będą w stanie uzupełnić braki pokarmowe.
Jak radzić sobie z aftami?
W przypadku aft najbardziej dokuczliwym objawem jest ból i pieczenie w jamie ustnej. Objawy nasilają się podczas codziennych czynności tj. jedzenie, picie, mówienie czy mycie zębów.
W każdym przypadku zmian leczenie miejscowe należy rozpocząć od doprowadzenia jamy ustnej do właściwego stanu higienicznego, usunięcia ewentualnych czynników urazowych, stosowania łagodnej, ale pełnowartościowej diety, właściwych czynności higienicznych. Dodatkowo wskazana jest farmakoterapia miejscowa w postaci leków przeciwzapalnych, antyseptycznych oraz preparatów powlekających, umożliwiających izolację wykwitów od środowiska jamy ustnej i uśmierzających doznania bólowe. Postępowanie to przyspiesza ich gojenie, ogranicza rozwój oraz w znaczny sposób poprawia komfort życia.
Obecność śliny w jamie ustnej oraz ruchy języka stanowią duże utrudnienie dla utrzymania się preparatów na zmienionej chorobowo błonie śluzowej, dlatego bardzo ważna jest odpowiednia konsystencja preparatu i jego zdolności adhezyjne do błony śluzowej jamy ustnej. Składniki takie jak poliwinylopirolidon (PVP) czy kwas hialuronowy mają zdolność szybkiego tworzenia stabilnej warstwy (filmu) na powierzchni tkanki, pełniącej rolę bariery mechanicznej. Przylegając do uszkodzonej śluzówki jamy ustnej, długotrwale zmniejszają dyskomfort związany z bólem wywoływanym częstym podrażnianiem odsłoniętych zakończeń nerwowych. Przykładem takiego preparatu do stosowania miejscowego jest np. Anaftin Żel. Szybko chroni przed bólem oraz wspomaga naturalny proces gojenia uszkodzonych tkanek. Oprócz tego można płukać jamę ustną naparami z szałwii lub rumianku. Należy unikać preparatów, które w swoim składzie zawierają alkohol lub pochodne kwasu acetylosalicylowego, bo mogą utrudniać gojenie się wykwitów nadżerkowo-wrzodziejących w jamie ustnej.
Warto dobrać odpowiednią formę preparatu do rodzaju i umiejscowienia zmiany oraz wieku pacjenta. Np. w trudno dostępnych miejscach w obrębie jamy ustnej, na tylnej ścianie gardła, czy u dzieci – dobrym wyborem będzie forma sprayu. Umożliwi ona aplikację bez zbędnego narażania dziecka na wywołanie odruchu wymiotnego.
Natomiast w przypadku nawracających problemów z aftami lub gdy mimo zastosowanego leczenia afta nie wykazuje oznak gojenia się po upływie 14 dni – należy skierować się do lekarza, celem wykonania bardziej szczegółowych badań.
