Nietolerancja pokarmowa to niewłaściwa reakcja organizmu na pewne pokarmy, na określony rodzaj żywności lub ich składnik, który u większości osób jest tolerowany. Może się objawiać w różny sposób. U niektórych osób objawem nietolerancji mogą być ostre bóle głowy, podczas gdy u innych pojawi się zespół nadwrażliwych jelit, migreny, problemy skórne czy niedomaganie układu oddechowego. Symptomy nietolerancji pokarmowej mogą wystąpić kilka godzin później, a nawet kilka dni później, dlatego trudno uświadomić sobie co jest przyczyną dolegliwości.

Co to jest nietolerancja pokarmowa?

Nietolerancja pokarmowa występuje najczęściej u osób chorujących na choroby gastrologiczne np. zespół jelita nadwrażliwego, chorobę Leśniowskiego-Crohna (wrzodziejące zapalenie jelita grubego), choroby reumatologiczne np. reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie kręgosłupa), dermatologiczne (atopowe zapalenie skóry, łuszczyca), alergologiczne (wszystkie objawy testowane nie poprzez przeciwciała IgE, tylko IgG), a także autoimmunologiczne (np. choroba Hashimoto).

Pewne enzymy trawienne, które zamieniają białka w aminokwasy, nie są wystarczająco aktywne i mogą być przyczyną nietolerancji pokarmowej. Niestrawione białka przedostają się wtedy do krwi przez nieszczelne bariery jelitowe (tzw. przeciekające jelita) i łączą się z przeciwciałami IgG w kompleksy immunologiczne (alergen+IgG). Następnie odkładają się w różnych narządach, wywołując choroby przewlekłe[1].

Przyczyny nietolerancji pokarmowej

Niestrawione białka wywołują różne reakcje organizmu. Jeśli odłożą się w ścianach naczyń mogą powodować bóle głowy, zapalenie naczyń, nadciśnienie. Odłożone w tkankach układu oddechowego powodują katar, zapalenie zatok, astmę, częste infekcje. Przyczyna zapalenia stawów, bólu i osłabienia jest odkładanie się ich w układzie mięśniowo-szkieletowym. Reakcją ze strony przewodu pokarmowego mogą być wzdęcia, skurcze, biegunki i kolki. Może również wystąpić reakcja skórna, egzemy, atopowe zapalenie skóry czy uporczywe pokrzywki.

Czasami aby zapobiec dolegliwościom chorobowym wystarczy wyeliminować pokarm, który wywołuje reakcję alergiczną. Bardzo istotna jest dieta eliminacyjna. Na nietolerancje pokarmową cierpi około 45% populacji. Przyjmowanie pokarmów nietolerowanych wywołuje niewłaściwe reakcje organizmu i różne niepożądane dolegliwości zdrowotne. Jedzenie niezgodne z metabolizmem jest przyczyną wielu stanów zapalnych, które prowadzą do chorób cywilizacyjnych jak m.in. nadwagi i otyłości, miażdżycy, cukrzycy, podwyższonego ciśnienia, czy  nowotworów.

Diagnoza nietolerancji pokarmowej

Zdiagnozowanie nie jest łatwym zadaniem. Konieczny jest poddanie się testowi na nietolerancje pokarmową, który polega na analizie laboratoryjnej próbki krwi w celu wykrycia nadprodukcji przeciwciał klasy IgG. Po wykonaniu testu dietetyk jest zobowiązany podać nam dokładną listę produktów, w których występuje nietolerowany składnik ukryty, a także listę zamienników w zastępstwie produktów nietolerowanych. Po wynikach tego testu dietetyk układa dla nas dietę eliminacyjną, która ma na celu wyeliminowanie nietolerowanych pokarmów, a następnie  dolegliwości oraz ogólne  polepszenie samopoczucia organizmu.

Nietolerancja pokarmowa a alergia

Nietolerancja pokarmowa nie jest tym samym co alergia pokarmowa dlatego nie powinno się mylić tych dwóch pojęć. Osoby cierpiące na alergię niemal natychmiastowo reagują po spożyciu określonego pokarmu. Najczęstsze reakcje występują na skórze, w płucach, przewodzie pokarmowym i układzie krążenia. Najsilniejszą reakcją alergiczną jest wstrząs anafilaktyczny, czyli głębokie zaburzenie krążenia czy oddychania, które wymaga interwencji klinicznej. W takiej sytuacji przeciwciała IgE w układzie immunologicznym natychmiast reagują na alergen. Jest to niebezpieczne ale gwałtowna reakcja organizmu pozwala się szybko zorientować, w jakim produkcie znajduje się alergen i unikać go w codziennym żywieniu. Nietolerancja pokarmowa może być ukryta i ujawnić się po latach, jak również może po latach zmienić się w alergię.

Alergia pokarmowa jest wysoce niebezpieczna dla organizmu, a nietolerancja może być przyczyną stanów zapalnych i chorób przewlekłych. Jedną z przyczyn nietolerancji pokarmowej może być alergia krzyżowa. Alergia krzyżowa to rodzaj reakcji alergicznej, w której jeden alergen może wywoływać reakcję alergiczną na określone pokarmy. Najczęściej cierpią na nią osoby uczulone na pyłki roślin, drzew i traw.

Alergię krzyżową wywołują białka, które mają wspólne cząsteczki białkowe, zwane fachowo epitopami. Epitopy to fragmenty antygenu, które pobudzają układ odpornościowy i powodują wytwarzanie przeciwciał IgE, co prowadzi do reakcji alergicznych i objawów uczuleniowych[2]. Oprócz epitopów jako antygenów wywołujących na alergię krzyżową, warto również wspomnieć o białkach które przenoszą lipidy i wywołują alergię krzyżową między niespokrewnionymi warzywami i owocami, a jęczmieniem, pszenicą, soją czy orzechami.

Osoby chorujące na alergię krzyżową mogą mieć różne dolegliwości. Najczęstszymi objawami są zaburzenia związane z układem oddechowym (duszności, nieżyt nosa, kaszel) oraz  z układem pokarmowym (bóle brzucha, nudności, wymioty lub biegunka). Przy objawach alergii krzyżowej zdiagnozowanej u osób uczulonych na pyłki roślinne i reagujących na spożywanie warzyw i owoców, zdiagnozowano również tzw. zespół alergii jamy ustnej. Objawia się on świądem, pieczeniem, mrowieniem w gardle oraz obrzękiem warg i/lub podniebienia i/lub języka. Mogą również pojawić się problemy skórne tj.: pokrzywka, rumień czy atopowe zapalenie skóry.

W niektórych przypadkach obróbka termiczna pozwala na wyeliminowanie antygenu z warzyw i owoców. Należy się wystrzegać spożywania ich na surowo. Niestety nie wszystkie alergeny można wyeliminować za pomocą obróbki termicznej. Wszystko zależy od tego jakie epitopy posiada alergen, czy liniowe (łączące się z przeciwciałami, oporne na wysoką temperaturę) czy epitopy konformacyjne (wrażliwe na nią). Do alergenów z epitopami konformacyjnymi zalicza się mleko, pszenicę, jaja, ryby, soję, orzechy i orzeszki ziemne[3]. Podczas wystąpienia reakcji alergicznej na któryś z wymienionych alergenów, niezwłocznie należy wyeliminować z diety takie pokarmy, które ją wywołują.

Jak szukać przyczyny nietolerancji pokarmowej?

Reasumując warto dbać o swój układ pokarmowy i szukać przyczyny niestrawności i niepożądanych dolegliwości ponieważ mogą one wskazywać na nietolerancję pokarmową. Jest to o tyle ważne, że przewlekła nietolerancja pokarmowa może zmienić się w alergię pokarmową. Istotna jest również świadomość osób chorujących na alergię pyłkową, że w okresie wzmożonego stężenia pyłków w powietrzu mogą pojawić się również inne reakcje alergiczne na pokarm. Osoby uczulone na pyłki powinny przestrzegać się spożywania określonych warzyw i owoców aby uniknąć alergii krzyżowej.

____________________

[1]. A. Kwiatkowska, Nietolerancja pokarmowa – objawy i testy na nietolerancję pokarmową, http://zdrowa-odnowa.pl/nietolerancja-pokarmowa-objawy-testy-na-nietolerancje-pokarmowa/ (28.10.2016).

[2]. Alergia krzyżowa, czyli dwa uczulenia naraz, http://www.edziecko.pl/zdrowie_dziecka/1,79371,8636804,Alergia_krzyzowa__czyli_dwa_uczulenia_naraz.html (dostęp: 31.10.2016).

[3]. B. Wróblewska, Wielka ósemka alergenów pokarmowych, Alergia 2002, nr 4/15.