Nietolerancja laktozy (cukru pochodzącego z mleka) jest jedną z najczęściej spotykanych nietolerancji pokarmowych. Rzadko kiedy pojawia się w formie wrodzonej, zazwyczaj wraz z czasem zachodzące w organizmie zmiany prowadzą do utracenia zdolności trawienia cukru mlecznego. U osoby cierpiącej na nietolerancję laktozy zaraz po spożyciu mleka występują problemy ze strony układu pokarmowego. Nie wystarczy jednak odstawienie mleka i przetworów mlecznych, aby pozbyć się nieprzyjemnych dolegliwości. Kluczowe jest ustalenie przyczyny nietolerancji laktozy, która może być wynikiem zmiany w genie odpowiedzialnym za wytwarzanie enzymu trawiącego laktozę, ale może być również objawem choroby np. celiakii. Z dalszej części artykuły dowiesz się, jakie są przyczyny i objawy nietolerancji laktozy oraz jak ją leczyć.
Co to jest laktoza?
Laktoza to dwucukier mleczny zbudowany z cząsteczki glukozy i galaktozy. Wbrew powszechnemu przekonaniu, laktoza obecna jest nie tylko w mleku krowim, ale także w mleku innych ssaków. Największe jej pokłady zawiera mleko owcze, a zaraz po nim mleko krowie. To właśnie laktoza odpowiada za przyjemny dla podniebienia, lekko słodkawy smak mleka. Do trawienia laktozy niezbędny jest enzym laktaza, w przypadku jego braku w organizmie uaktywnia się nietolerancja pokarmowa.
Czym jest nietolerancja laktozy?
Nietolerancja laktozy to nieprawidłowa odpowiedź organizmu, która występuje w chwili spożycia produktów mających w swoim składzie laktozę. Mówimy o niej, gdy organizm posiada ograniczoną lub całkowicie zablokowaną zdolność do trawienia tego cukru. Całkowity brak enzymu trawiennego niezbędnego do prawidłowego rozłożenia laktozy na glukozę i galaktozę nazywamy alaktazją, a jego niedobór hipolaktazją. Osoba z dysfunkcją po spożyciu pokarmu zawierającego laktozę ma niezbyt przyjemne dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Nietolerancja laktozy – przyczyny
Za główną przyczynę nietolerancji laktozy uznaje się pierwotny (dziedziczny) niedobór laktazy. Pierwsze nieprawidłowości zauważyć można już od drugiego roku życia (czasami nawet wcześniej), kiedy to zmniejsza się aktywność laktazy. Objawy tego rodzaju nietolerancji cukru mlecznego sporadycznie dotyczą niemowląt i dzieci, bardzo często ujawniają się za to w wieku dojrzewania i u osób dorosłych.
Nietolerancja laktozy może być również wynikiem wrodzonego niedoboru laktazy – alaktazji. W tym przypadku przyczyną problemu są uwarunkowania genetyczne. Wrodzony defekt metaboliczny sprawia, że organizm nie jest w stanie samodzielnie wytwarzać laktazy. Jesteśmy w stanie go zauważyć niemal od razu, gdyż objawia się po pierwszym podaniu dziecku mleka matki lub modyfikowanego mleka mającego w sobie laktozę. Nietolerancja laktozy może być przekazywana potomstwu.
Dla osób dorosłych istotną informacją jest, że uczulenie na mleko może się objawić z czasem. Wtórny (nabyty) niedobór laktazy, czyli przejściowy lub utrwalony niedobór tego enzymu może być następstwem niektórych chorób lub innych czynników, które skutkują uszkodzeniem nabłonka i kosmków jelitowych odpowiedzialnych za produkcję laktazy. Do wspomnianych chorób zaliczana jest m.in.: choroba Leśniewskiego-Crohna, choroba Whipple’a, zespół krótkiego jelita, infekcje żołądkowo-jelitowe, martwicze zapalenie jelita, celiakia, pasożyty w przewodzie pokarmowym, mukowiscydoza, choroba Duhringa, a także alergia pokarmowa. Nabłonek i kosmki jelitowe mogą zostać zniszczone również na skutek nadużywania leków oraz alkoholu.
Objawy nietolerancji laktozy
U osób mających uczulenie na laktozę, w zależności od stopnia nasilenia dolegliwości, pierwsze objawy mogą pojawić się po upływie 30 minut do 2 godzin po zjedzeniu produktów zawierających laktozę. Należą do nich:
– mdłości
– wzdęcia
– biegunka
– uczucie „przelewania” w brzuchu
– ból brzucha
– kolka
– gazy
– nudności i wymioty
Wszystkie powyższe symptomy pojawiają się dlatego, że nierozłożona na cukry proste laktoza nie może zostać wchłonięta w jelicie. Stopień ich nasilenia w dużej mierze zależy od ilości spożytej laktozy, a także od stopnia niedoboru laktazy w organizmie. Biorąc pod uwagę fakt, że objawy często pojawiają się dopiero kilkadziesiąt minut po zjedzeniu tego cukru, chorzy zazwyczaj nie widzą powiązania między nękającymi ich dolegliwościami a spożywaniem produktów mlecznych.
Diagnoza nietolerancji laktozy
Nietolerancja laktozy nie jest tym samym co alergia na mleko. Jest często z nią mylona, jednak uczulenie na mleko pojawia się od razu po jego wypiciu, a jednym z jego objawów są zmiany skórne. Alergia na mleko to nadmierna reakcja układu odpornościowego, która pojawia się w wyniku kontaktu z alergenem i nie należy jej mylić z nietolerancją laktozy.
Jak sprawdzić nietolerancję laktozy? W celu jej zdiagnozowania lekarz może zlecić następujące badania:
– wodorowy test oddechowy
– badanie pH stolca
– test doustnego obciążenia laktozą
– próbę eliminacyjną
– badanie molekularne
Najskuteczniejszym badaniem jest badanie endoskopowe, niestety jest ono inwazyjne. W jego przebiegu pobiera się niewielki fragment jelita cienkiego w celu oceny zawartości laktazy.
Leczenie nietolerancji laktozy
W przypadku wrodzonego niedoboru laktazy leczenie opiera się na dożywotnim wyeliminowaniu z diety produktów bogatych w cukier mleczny. Dla osób z wrodzonym niedoborem laktazy szkodliwa jest nawet niewielka ilość pożywienia zawierającego laktozę. Nie ma jednak konieczności wykluczania mleka i produktów mlecznych ze swojego jadłospisu, jeśli jego spożywanie nie ma negatywnego wpływu na zdrowie (więcej na temat toczącego się sporu o krowie mleko przeczytasz tutaj: https://diagnozujmy.pl/spor-o-krowie-mleko-kto-ma-racje/).
Przy pierwotnym niedoborze laktazy można całkowicie wyeliminować z diety produkty zawierające laktazę albo zmniejszyć ich spożywaną ilość. Czasami można przyjmować tabletki z laktazą. Tego postępowania również trzeba przestrzegać całe życie.
Wtórna nietolerancja laktozy polega na okresowej eliminacji produktów zawierających cukier mleczny, a w przypadku niemowląt i małych dzieci na stosowaniu bezlaktozowych mieszanek mlecznych. Dieta powinna być stosowana sporadycznie, aż nie zostanie wyleczona choroba odpowiedzialna za uszkodzenie nabłonka jelita. Gdy wszystko wróci do normy, można wrócić do wcześniejszych nawyków żywieniowych.
Źródło:
http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/uklad-pokarmowy/nietolerancja-laktozy-przyczyny-objawy-i-leczenie_34421.html
http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie/1,101580,15404739,Nie_lekcewaz_nietolerancji_laktozy___bywa_grozna_dla.html
http://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,nietolerancja-laktozy—test–przyczyny–objawy–leczenie,artykul,1721925.html
