Warunkiem zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu niezbędne jest przyjmowanie odpowiedniej ilości witamin i minerałów. Składniki mineralne zapewniają prawidłowy rozwój, reprodukcję oraz umożliwiają zachodzenie skomplikowanych procesów w organizmie. Zaliczamy do nich te składniki, które po spaleniu pozostają w postaci popiołu. Składniki mineralne ze względu na zapotrzebowanie można podzielić na dwie grupy: mikroelementy i makroelementy. Dzienne zapotrzebowanie na te pierwsze nie przekracza 100 mg, kiedy tych drugich potrzebujemy znacznie więcej, niż 100 mg. Mikroelementy w odróżnieniu od makroelementów, których jest dużo, występują w organizmie w śladowych ilościach, co wcale nie oznacza, że nie są dla organizmu ważne. Zarówno jedne jak i drugie muszą zostać dostarczone wraz z pożywieniem, gdyż organizm ludzki nie ma zdolności do ich samodzielnego wytwarzania. Czym są makroelementy? W jakich produktach spożywczych są makroelementy? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w dalszej części artykułu.
Co to są makroelementy?
Makroelementy to pierwiastki, których zawartość w danym organizmie jest stosunkowo duża (stanowią nie mniej niż 0,01% suchej masy każdego organizmu). Są niezbędne do życia i właściwego rozwoju organizmu roślinnego i zwierzęcego, odgrywają kluczową rolę w komórkach, należą do nich:
- węgiel (C)
- wodór (H)
- tlen (O)
- siarka (S)
- azot (N)
- fosfor (F)
Pełnią rolę składników budulcowych organizmów i biorą czynny udział w przemianie materii, ich rozwoju i wzroście. Poza wymienionymi wyżej pierwiastkami do makroelementów należą również:
- magnez (Mg)
- wapń (Ca)
- potas (K)
- sód (Na)
- chlor (Cl)
Dlaczego makroelementy są potrzebne w organizmie?
Tak jak już zostało wcześniej wspomniane, mikro i makroelementy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ich rola w procesie przemiany materii jest dużo ważniejsza niż witamin. Odgrywają istotną rolę przy budowie tkanki kostnej i komórek, stanowią składnik płynów ustrojowych i niektórych enzymów, a także nadzorują pracę dużej części narządów. Równowaga i właściwe działanie organizmu jest możliwe tylko i wyłącznie dzięki zachowaniu odpowiednich proporcji między ich stężeniem.
Makroskładniki są nieustannie wydalane z naszego organizmu wraz z moczem i potem, dlatego tak istotne jest systematyczne uzupełnianie ich braków dostarczając je organizmowi wraz z pożywieniem. Każdy z pierwiastków pełni określoną funkcję, a wszystkie razem gwarantują prawidłowe działanie całego organizmu.
Najważniejsze makroelementy
Do makroelementów należą:
- węgiel (C) – podstawowy element wszystkich związków organicznych. Atomy tego pierwiastka mają zdolność do łatwego i silnego wiązania się między sobą, tworząc długie łańcuchy węglowe, proste lub rozgałęzione, w formie pierścieniowej, jak również jako kombinacje łańcuchów i form aromatycznych. Węgiel tworzy szkielety wszystkich związków organicznych. Jest zawarty w dwutlenku węgla (CO2), który podczas wymiany gazowej jest usuwany z organizmu i trafia do atmosfery, gdzie jest przyswajany przez rośliny i staje się kluczowym składnikiem fotosyntezy.
- wodór (H) – obok węgla i tlenu, jest podstawowym składnikiem związków organicznych. Wiąże się z atomami węgla, dołączając do szkieletów związków. Wodór buduje cząsteczkę niezbędnej do życia wody (H2O) i bierze udział w reakcjach oksydo-redukcyjnych wraz z tlenem.
- tlen (O) – wraz z wodorem i węglem, jest podstawowym elementem związków chemicznych. Z wodorem buduje cząsteczkę wody, podobnie jak i wodór bierze udział w reakcjach oksydo-redukcyjnych. Jest składnikiem powietrza atmosferycznego (stanowi 21% wszystkich jego składników), bez niego nie zaszłaby fosforylacja oksydacyjna, będąca kluczowym etapem utleniania komórkowego.
- siarka (S) – składnik enzymów regulujących proces utleniania komórkowego. Stanowi budulec aminokwasów siarkowych, tworzy wiązania dwusiarczkowi podtrzymujące przestrzenną strukturę białek. Siarka jest składnikiem białka keratyny, które buduje u zwierząt twory takie jak: rogi, pazury, kopyta, paznokcie i włosy, zapewniając im odpowiednią wytrzymałość.
- azot (N) – składnik białek, kwasów nukleinowych wielu związków barwnikowych (np. hemoglobiny), budujących błony komórkowe lipidów i związków cyklicznych biorących udział w licznych przemianach chemicznych i energetycznych (ATP i ADP). Azot w niskich stężeniach wykazuje pobudzające działanie fizjologiczne na organizm zwierząt i ludzi.
- fosfor (F) – składnik kwasów nukleinowych, uniwersalnego przenośnika energii – ATP oraz transporterów wodoru – NAD i NADP. Fosfor jest też elementem budulcowym kości i zębów (zapewnia im prawidłową twardość i wytrzymałość), błon komórkowych oraz krwi. Bierze udział w spalaniu glukozy, pełni kluczową rolę w procesach anabolicznych i katabolicznych, pełni rolę w procesach wzrostowych i regeneracyjnych komórek.
- magnez (Mg) – bierze udział w wytwarzaniu energii, w budowie kości i zębów (zapewnia im wytrzymałość i twardość), gwarantuje właściwe działanie układu nerwowego, ma udział w procesie widzenia, bierze udział w przemianie materii i w syntezie kwasów nukleinowych oraz białka. Ponadto magnez obniża ciśnienie krwi i hamuje krzepnięcie krwi (uniemożliwia tworzenie się zakrzepów w naczyniach i skrzepów w sercu – chroni przed zawałem).
- wapń (Ca) – wchodzi w skład materiału budulcowego kości i szkliwa, warunkuje ich prawidłowy wzrost i wytrzymałość. Wapń jest niezbędnym elementem płynów ustrojowych organizmu, umożliwia przekazywanie informacji między komórkami nerwowymi i bierze udział w procesie krzepnięcia krwi. Najwięcej wapnia znajduje się w mleku odtłuszczonym, a także jogurcie, łososiu i sardynkach.
- potas (K) – wraz z sodem zapewnia prawidłową gospodarkę wodną organizmu, może w istotny sposób obniżyć ciśnienie krwi. Ponadto potas bierze udział w przewodzeniu impulsów nerwowych, inicjowaniu skurczu mięśni i regulacji pracy serca.
- sód (Na) – podstawowy składnik płynów ustrojowych, kontroluje ciśnienie krwi. Bierze udział w zachowaniu bilansu wodnego w organizmie oraz równowagi kwasowo zasadowej. Zapewnia prawidłowe funkcjonowanie nerwów i mięśni, jest składnikiem enzymów. Działa wraz z potasem, dlatego istotne jest zachowanie odpowiednich proporcji między stężeniem obu tych pierwiastków w organizmie.
- chlor (Cl) – składnik wydzielin i wydalin oraz soków trawiennych w przewodzie pokarmowym, bierze udział w regulacji gospodarki wodnej organizmu oraz równowagi kwasowo zasadowej. Aktywuje enzym – amylazę ślinową, która rozkłada skrobię do związków prostszych w jamie ustnej.
Suplementy z makroelementami
Pierwiastki biogenne warunkują prawidłowy przebieg podstawowych procesów życiowych, dlatego ich poziom w organizmie powinien podlegać systematycznej kontroli. Ewentualne braki makroelementów można dostrzec na podstawie badań, których wykonanie zazwyczaj zleca lekarz. Wtedy to doradza zmianę diety i przyjmowanie produktów spożywczych bogatych w pierwiastek, którego w danym momencie brakuje. Przy dużych niedoborach mikro i makroelementów w organizmie zaleca się suplementację pierwiastkami w postaci tabletek.
Źródło:
http://www.biologia.net.pl/biochemia/makroelementy.html
http://www.odzywianie.info.pl/skladniki-zywnosci/makroelementy-i-mikroelementy
http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/domowa-apteczka/skladniki-mineralne-niezbedne-do-prawidlowej-pracy-serca_40093.html
