Pomarańczowa, duża i pękata – jej wysokość dynia. Eksportowano ją do Europy w XV wieku z Ameryki Środkowej, gdzie była uprawiana już 7000 lat temu. Sezon na dynie już się rozpoczął, w sklepach jest ich do wyboru do koloru. Dynia, obok ogórka czy melona jest zaliczana do warzyw z grupy dyniowatych. Ma zaledwie 30 kalorii, a jej liczne właściwości mają działanie lecznicze i mogą zapobiec powstaniu  przerostu prostaty, a także wspomóc wzrok i krzepliwość krwi.

Wartości odżywcze dyni

Dynia posiada wiele cennych wartości odżywczych. Jest bogata w pierwiastki takie jak: potas (278mg/100g) i wapń (66mg/100g) – poprawiają pracę serca, magnez (14mg/100g) i żelazo (0,8mg/100g) – wspomagają układ nerwowy i krwionośny; jak również fosfor (43mg/100g)  – poprawia strukturę kości[1]. Występują także śladowe ilości selenu, miedzi, manganu czy cynku. Dynia charakteryzuje się wysoką zawartością karotenu – głównie α i β, co jest uzależnione od intensywności barwy miąższu. Im bardziej pomarańczowa barwa dyni, tym większa ilość karotenów. Warto wspomnieć, że dynia zawiera znikome ilości tłuszczów i białek, nieco więcej wykazuje węglowodanów. Posiada dużą zawartość błonnika, który wspomaga trawienie. Pestki dyni to znakomite źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych i związków z grupy fitosteroli. Dynia to źródło witaminy B1 (0,04- 0,05 mg/ 100g), B2 (0,055- 0,08 mg / 100g), B6 (0,10- 0,11 mg / 100g),  PP (0,3-0,6 mg /100g), C (8,0- 10,0 mg/ 100g) a także T (0,04- 0,05 mg/ 100g)[2].

Dynia przeciw nowotworom, na wzrok i krzepliwość krwi

Dynia zawiera mniej witaminy A rozpuszczalnej w tłuszczach w stosunku do marchwi ale warto po nią sięgać, zwłaszcza dlatego, że dobroczynnie wpływa na wzrok. Naturalna witamina A, którą posiada dynia jest lepiej przyswajalna niż najlepiej rekomendowany suplement. Odpowiednia ilość witaminy A jest niezbędna do zachowania zdrowia i urody, wpływa na prawidłowy stan skóry włosów i paznokci. Niestety żywność, którą spożywamy często jest modyfikowana i zawiera różne konserwanty, które niszczą wartości odżywcze i pozbawiają ją witamin. Dlatego tak ważne jest dostarczanie naszemu organizmowi witamin z warzyw i owoców.

Dynia znalazła zastosowanie w profilaktyce zwyrodnienia plamki żółtej (AMD), dzięki beta-karotenowi, który wpływa na prawidłowe funkcjonowanie wzroku. Witamina A, w którą jest przekształcany beta-karoten, jest składnikiem barwnika wzrokowego występującego w siatkówce oka, pozwalającego widzieć w półmroku. Ponadto beta-karoten zmniejsza ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej,która jest główną przyczyną utraty wzroku w starszym wieku. Udowodniono również, że może hamować rozwój zespołu suchego oka (kseroftalmii) oraz zapobiegać uszkodzeniu soczewki i powstaniu zaćmy[3].

W przeciwieństwie do marchwi dynia nie kumuluje szkodliwych pozostałości nawozów sztucznych (takich jak azotany) czy metali ciężkich (m.in. ołów). Idealnie nadaje się jako produkt na pierwsze zupki i deserki dla niemowląt. Betakaroten doskonale pobudza odporność organizmu i jest silnym przeciwutleniaczem, nie ma zatem lepszego warzywa na jesienno-zimowy okres. Dynia dzięki karotenoidom i przeciwutleniaczom (warunkującym jej barwę) wspomaga walkę z komórkami nowotworowymi, odmładza nasze ciało, a nawet poprawia humor.

Właściwości dyni

Witamina T zawarta w dyni znacząco wpływa na krzepliwość krwi, pomaga zwalczać zaburzenia z nią związane i pewne rodzaje niedokrwistości, zapobiega powstawaniu zakrzepów. Zapewnia naszemu organizmowi stały napływ energii, działa pobudzająco na procesy hemopoezy i stymuluje funkcje trawienne żołądka, trzustki i pęcherzyka żółciowego. Ponadto wspomaga pamięć i wpływa znacząco na koncentrację, pobudza komórki nerwowe do podziału i regeneracji. Witamina T (karnityna) jest niezbędnym składnikiem wykorzystywanym w spalaniu tłuszczu zapasowego.

Pestki dyni – cudowne ziarenka

W miąższu i nasionach dyni znajduje się cynk, stosowany w terapiach chorób skórnych m.in. trądziku czy opryszczki, działa leczniczo na wrzody żołądka i wspomaga gojenie się ran. Najwięcej cynku zawierają pestki dyni, bo aż 3 mg na garść (30 g), co daje jedną trzecią zapotrzebowania organizmu dorosłego człowieka na ten pierwiastek. W pestkach dyni jest zawarty równie istotny pierwiastek wypłukiwany z organizmu kawą, herbatą i innymi napojami zawierającymi kofeinę. Ok. 70 g pestek dyni zaspokaja dobowe zapotrzebowanie na magnez. To minerał konieczny między innymi do tego, abyśmy mogli spokojnie znosić codzienne przeciwności losu. Magnez jako naturalny inhibitor neuronowego receptora NMDA (N-metylo-D-asparaginian) podnosi zdolność uczenia się oraz polepsza pamięć krótko- i długotrwałą  i wpływa na aktywację większej ilości połączeń nerwowych w mózgu [4].

Mikro i makroelementy w dyni

Cynk jest zwany męskim pierwiastkiem, a pestki dyni są stosowane w profilaktyce prostaty. Udowodniono, że dynia wpływa na sprawność seksualną, zwiększa płodność oraz żywotność plemników. Około 70 proc. mężczyzn w wieku rozrodczym ma niedobory cynku, a powinni spożywać ok. 15 mg tego pierwiastka dziennie. B-karoten również zawarty w dyni poprawia działanie hormonów płciowych, a mangan również wpływa na popęd płciowy.

Pestki dyni zawierają witaminę E, którą można spotkać pod różnymi postaciami. Jedną z nich jest alfa-tokoferol, ceniona za wysoką aktywność biologiczną. Choć nie są głównym źródłem alfa-tokoferolu, to działają na zdrowie równie korzystnie, ponieważ są w niej zawarte wszystkie inne odmiany. W przypadku dyni, witaminę E znaleziono również pod postaciami alfa-tokomonoenol i gamma-tokomonoenol. Naukowcy badają antyoksydacyjne działanie pestek dyni. Te dwie ostatnie formy odkryte zostały w jej nasionach całkiem niedawno, a przypuszczalnie ich biodostępność może być większa, niż w innych formach witaminy E. Obecność witaminy E jest niezwykle ważna w naszym organizmie ponieważ chroni czerwone krwinki przed przedwczesnym rozpadem, wzmacnia tym samym ściany naczyń krwionośnych i transportuje składniki odżywcze do komórek.

Pestki dyni w 30-40% składają się z oleju, zawierającego dużą ilość fitosteroli, żywic, aminokwasów (alaniny, glicyny, kwasu glutaminowego) oraz niezbędnych nasyconych kwasów tłuszczowych, które hamują odkładanie się złogów cholesterolu i biorą udział w przenoszeniu enzymów w ciele. Fitosterole to złożone substancje chemiczne, posiadające właściwości przeciwnowotworowe i zapobiegające schorzeniom prostaty. Dodatkowo redukują poziom „złego” cholesterolu LDL[5].

Silny przeciwutleniacz – miąższ dyni

Dawniej miąższem z dyni okładano trudno gojące się rany i oparzenia. Dynia ma również, potwierdzone, dobroczynne działanie na układ trawienny i korzystnie wpływa na pracę serca. Jest zasadotwórcza i niskokaloryczna ale niestety ma wysoki indeks glikemiczny (75), dlatego warto ją łączyć z produktami o niskim IG, takimi jak bakłażan, ogórek, cukinia (krewniacy dyni), cebula, czosnek, orzechy, pomidory, ryż, por, seler, soja, śliwki, warzywa o zielonych liściach.

Dynia przyspiesza proces przemiany materii i wspomaga odchudzanie. Dodatkowo jest zalecana dla osób, które chorują na zapalenie pęcherza czy nerek, ponieważ jest moczopędna. Zmniejsza ilość wydalanego z moczem kwasu szczawiowego, a pestki dyni zapobiegają tworzeniu się kamieni nerkowych. Dynia wzmacnia układ odpornościowy, skutecznie zwalcza nadciśnienie, pomaga zwalczać skurcze mięśniowe, bóle dłoni i nadgarstków, łagodzi objawy napięcia przedmiesiączkowego oraz bóle głowy. Dzięki zawartości witaminy B1 – chroni skórę przed promieniowaniem ultrafioletowym, B2 – wspomaga walkę ze stanami zapalnymi; PP – odświeża i regeneruje, zmniejsza prawdopodobieństwo fotoalergii; E – walczy z wolnymi rodnikami i działa odmładzająco.

Dynia – mistrzyni w walce z pasożytami

Kurkubiacyty

Substancja zawarta w błonce otaczającej nasiona, w świeżych, miękkich pestkach dyni zabezpiecza przed drobnoustrojami i jest zalecana w walce z pasożytami. Kuracja odrobaczająca z świeżo wyłuskanych pestek dyni pomaga pozbyć się owsików, tasiemca i innych pasożytów: tęgoryjca dwunastnicy, glisty ludzkiej, lamblii. Wystarczy rano na czczo zjeść 100 lub 200 g (w zależności od wieku) wyłuskanych pestek lub pastę z pestek dyniowych wraz z miodem lub wodą, a po 2-3 godzinach zażyć środek przeczyszczający [6].

W okresie jesienno-zimowym dynia jest najlepszym lekarstwem. Warto po nią sięgać pod każdą postacią. To pomarańczowe warzywo może wzmocnić nasz system odpornościowy, a także pomóc w nawilżeniu skóry przesuszonej sezonem grzewczym. Jedzmy dynię na zdrowie!

____________________

[1]. A.Czapla, Dynia – wartości odżywcze i właściwości zdrowotne, http://bonavita.pl/dynia-skladniki-odzywcze-i-znaczenie-zdrowotne (2.11.2016).

[2]. H. Dębski, D. Dębska, Warzywa w kuchni, Warszawa 1989.

[3]. M. Majewska, Dynia: wartości odżywcze i właściwości lecznicze dyni, http://www.poradnikzdrowie.pl/ (2.11.2016).

[4]. P. Plata, Magnez i jego rola w organizmie, http://dietetycy.org.pl/magnez-jego-rola-w-organizmie/ (2.11.2016).

[5] B. Fołda, Dyniowa moc zdrowia, „Harmonia zdrowia” 2014 nr 10.

[6]. M. Majewska, Dynia: wartości odżywcze i właściwości lecznicze dyni, dz. cyt.