Borelioza, znana również jako choroba z Lyme, to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie z rodzaju Borrelia, najczęściej Borrelia burgdorferi. Jest ona przenoszona na człowieka przez kleszcze, które są nosicielami tych bakterii. Choroba ta może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowana i leczona. W tym artykule przyjrzymy się przyczynom, objawom oraz sposobom leczenia boreliozy, a także kiedy należy rozpocząć terapię, aby uniknąć długotrwałych skutków choroby.
Przyczyny boreliozy
Borelioza jest chorobą bakteryjną, której bezpośrednią przyczyną są bakterie Borrelia. Do zakażenia dochodzi poprzez ugryzienie przez zakażonego kleszcza, najczęściej kleszcza pospolitego (Ixodes ricinus) w Europie. Kleszcze mogą przenosić bakterie na człowieka podczas ssania krwi, co często trwa kilka godzin, a nawet dni, jeśli kleszcz nie zostanie zauważony i usunięty. Ważnym aspektem prewencji jest szybkie usunięcie kleszcza, ponieważ ryzyko zakażenia rośnie, im dłużej kleszcz pozostaje przyczepiony do skóry.
Objawy boreliozy
Objawy boreliozy mogą być bardzo zróżnicowane i zależą od fazy choroby. Można je podzielić na wczesne i późne, co ułatwia rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia.
- Objawy wczesne (faza miejscowa):
- Rumień wędrujący: Najbardziej charakterystycznym objawem wczesnej boreliozy jest rumień wędrujący. To zaczerwienienie skóry, które pojawia się wokół miejsca ukąszenia przez kleszcza. Rumień często ma charakterystyczny wygląd pierścieniowy z centralnym przejaśnieniem. Może się pojawić od kilku dni do kilku tygodni po ukąszeniu.
- Objawy grypopodobne: W tej fazie mogą pojawić się bóle głowy, gorączka, osłabienie, bóle mięśni i stawów, które mogą przypominać objawy grypy.
- Objawy późne (faza rozsiana i przewlekła):
- Problemy neurologiczne: Borelioza może prowadzić do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, nerwobólów czy porażenia nerwów, np. nerwu twarzowego. Objawy te mogą się pojawić po kilku tygodniach lub miesiącach od zakażenia.
- Zapalenie stawów: Charakterystyczne są nawracające obrzęki i bóle dużych stawów, szczególnie kolanowych. Boreliozowe zapalenie stawów może wystąpić nawet po kilku miesiącach od zakażenia.
- Objawy kardiologiczne: Może dochodzić do zapalenia mięśnia sercowego lub zaburzeń rytmu serca.
- Zmiany skórne: W fazie przewlekłej mogą pojawić się zmiany skórne, takie jak przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn.
Leczenie boreliozy – kiedy rozpocząć?
Kluczowe dla skuteczności leczenia boreliozy jest jak najwcześniejsze rozpoznanie choroby. Im szybciej rozpoczęta terapia, tym mniejsze ryzyko powikłań. Leczenie polega na stosowaniu antybiotyków, które są najbardziej skuteczne w początkowych fazach choroby.
- Leczenie wczesnej boreliozy:
- W przypadku wystąpienia rumienia wędrującego lub podejrzenia zakażenia po ugryzieniu przez kleszcza, leczenie antybiotykami powinno rozpocząć się natychmiast. W Polsce najczęściej stosuje się doksycyklinę lub amoksycylinę przez 14 do 21 dni. Wczesne podjęcie leczenia może zapobiec przejściu choroby w fazę rozsianą.
- W przypadku osób uczulonych na doksycyklinę, alternatywą są inne antybiotyki, takie jak cefuroksym.
- Leczenie późnej boreliozy:
- Jeśli choroba nie została zdiagnozowana na wczesnym etapie, a pojawiły się objawy neurologiczne, kardiologiczne lub zapalenie stawów, leczenie jest bardziej skomplikowane i trwa dłużej. Wymaga zastosowania antybiotyków podawanych doustnie lub dożylnie, takich jak ceftriakson. Terapia w tym stadium może trwać od 21 do 28 dni, a czasem nawet dłużej.
- Leczenie późnych postaci boreliozy jest mniej efektywne niż wczesnej, dlatego tak ważne jest szybkie działanie.
Kiedy udać się do lekarza?
Po ukąszeniu przez kleszcza warto obserwować miejsce ugryzienia przez kilka tygodni. Jeśli pojawi się rumień wędrujący lub objawy grypopodobne, konieczna jest wizyta u lekarza. Nie warto zwlekać z konsultacją medyczną, ponieważ szybkie podjęcie leczenia zwiększa szanse na pełne wyzdrowienie.
W przypadku braku rumienia, ale wystąpienia innych objawów takich jak bóle stawów, problemy z sercem czy objawy neurologiczne, również warto zgłosić się do specjalisty, który zleci odpowiednie badania serologiczne potwierdzające obecność przeciwciał przeciwko bakterii Borrelia.
Diagnostyka boreliozy
Diagnostyka boreliozy opiera się głównie na wywiadzie lekarskim i badaniach serologicznych. W początkowej fazie choroby wyniki badań mogą być negatywne, dlatego w przypadku rumienia wędrującego diagnozę stawia się na podstawie samego wyglądu skóry. W późniejszych fazach wykonuje się testy serologiczne, takie jak ELISA i Western blot, które potwierdzają obecność przeciwciał przeciwko Borrelia.
Profilaktyka boreliozy
Profilaktyka boreliozy opiera się na unikaniu ukąszeń kleszczy. Podczas spacerów po lesie warto nosić odzież zakrywającą ciało oraz stosować repelenty odstraszające kleszcze. Po powrocie z terenu zielonego należy dokładnie obejrzeć całe ciało w poszukiwaniu kleszczy. W przypadku znalezienia kleszcza, należy go jak najszybciej usunąć przy pomocy pęsety, chwytając go jak najbliżej skóry i wyciągając go delikatnie, ale stanowczo.
Podsumowanie
Borelioza jest chorobą, którą można skutecznie leczyć, jeśli zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowana. Kluczowe jest szybkie podjęcie terapii antybiotykowej, co pozwala uniknąć poważnych powikłań, takich jak zapalenie stawów czy problemy neurologiczne. Dlatego też każda osoba, która została ugryziona przez kleszcza, powinna być świadoma ryzyka i w razie potrzeby zgłosić się do lekarza. Profilaktyka, w tym ochrona przed ukąszeniami kleszczy i szybkie ich usuwanie, jest podstawą w zapobieganiu boreliozie.
