Nowotwory złośliwe żołądka (raki żołądka) to jedna z najpoważniejszych chorób nowotworowych przewodu pokarmowego, które stanowią istotne wyzwanie dla współczesnej medycyny. Rak żołądka zajmuje czołowe miejsce wśród przyczyn zgonów związanych z nowotworami na świecie, szczególnie w krajach azjatyckich, ale także w Europie i Ameryce Północnej. Mimo postępu w diagnostyce i leczeniu, jego śmiertelność nadal pozostaje wysoka, co wynika głównie z późnego rozpoznania choroby. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie problematyki nowotworów złośliwych żołądka, ze szczególnym uwzględnieniem czynników ryzyka, metod diagnostycznych i opcji terapeutycznych.
Epidemiologia i czynniki ryzyka
Rak żołądka to jeden z najczęściej diagnozowanych nowotworów na świecie. Chociaż jego występowanie maleje w wielu krajach, pozostaje nadal dużym problemem zdrowotnym w Azji, zwłaszcza w Japonii i Korei Południowej. Częściej diagnozowany jest u mężczyzn niż u kobiet, a ryzyko jego wystąpienia rośnie wraz z wiekiem, zwłaszcza po 50. roku życia.
Do najważniejszych czynników ryzyka rozwoju raka żołądka należą:
- Zakażenie Helicobacter pylori: Jest to jedna z głównych przyczyn raka żołądka. Bakteria ta wywołuje przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka, co z czasem może prowadzić do zmian przedrakowych, takich jak metaplazja jelitowa i dysplazja.
- Dieta: Spożywanie dużych ilości solonych, wędzonych oraz przetworzonych produktów mięsnych zwiększa ryzyko rozwoju raka żołądka. Z kolei dieta bogata w świeże owoce i warzywa, zawierająca antyoksydanty, działa ochronnie.
- Palenie papierosów: Nikotyna i inne toksyny zawarte w dymie papierosowym przyczyniają się do uszkodzenia błony śluzowej żołądka, zwiększając ryzyko rozwoju raka.
- Choroby dziedziczne i genetyczne: Dziedziczne zespoły nowotworowe, takie jak zespół Lyncha czy dziedziczny rozlany rak żołądka, są związane z podwyższonym ryzykiem raka żołądka. Mutacje w genach, takich jak CDH1, mogą prowadzić do rozwoju tego typu nowotworu.
- Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka oraz niedokrwistość złośliwa również zwiększają ryzyko wystąpienia raka.
Objawy kliniczne
Rak żołądka w początkowych stadiach może przebiegać bezobjawowo lub dawać niespecyficzne objawy, co utrudnia wczesne rozpoznanie. Najczęściej zgłaszane dolegliwości to:
- Utrata apetytu, zwłaszcza niechęć do jedzenia mięsa
- Uczucie pełności po spożyciu małych porcji posiłków
- Nudności, wymioty
- Ból w nadbrzuszu, który może przypominać zgagę lub wrzody
- Utrata masy ciała bez wyraźnej przyczyny
- Zgaga, wzdęcia
- Krwawienia z przewodu pokarmowego, które mogą objawiać się jako smoliste stolce lub wymioty „fusowate”
W zaawansowanych stadiach mogą pojawić się objawy takie jak żółtaczka, powiększenie wątroby, wodobrzusze oraz objawy przerzutów do węzłów chłonnych lub innych narządów.
Diagnostyka
Rozpoznanie raka żołądka opiera się na kilku kluczowych badaniach:
- Endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego (gastroskopia): Jest to podstawowe narzędzie diagnostyczne, pozwalające na bezpośrednią ocenę błony śluzowej żołądka oraz pobranie wycinków do badania histopatologicznego. Gastroskopia umożliwia także zdiagnozowanie wczesnych zmian przednowotworowych, takich jak metaplazja jelitowa.
- Tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MRI): Te techniki obrazowe służą do oceny zaawansowania choroby, wykrycia przerzutów oraz oceny okolicznych struktur.
- Badanie histopatologiczne: Po pobraniu wycinków podczas gastroskopii, wykonuje się badanie mikroskopowe w celu potwierdzenia obecności komórek nowotworowych oraz określenia typu raka (najczęściej jest to rak gruczołowy – adenocarcinoma).
- Badania laboratoryjne: Mogą obejmować ocenę markerów nowotworowych, takich jak CEA (antygen rakowo-płodowy) czy CA 19-9, które pomagają w monitorowaniu postępów choroby i odpowiedzi na leczenie.
Leczenie
Leczenie raka żołądka zależy od stadium zaawansowania choroby, ogólnego stanu pacjenta oraz lokalizacji guza. Do najważniejszych metod terapeutycznych należą:
- Chirurgia: Jest to główna metoda leczenia raka żołądka, zwłaszcza w jego wczesnych stadiach. W zależności od lokalizacji i rozmiaru guza wykonuje się częściową lub całkowitą resekcję żołądka (gastrektomię). W niektórych przypadkach możliwe jest wykonanie zabiegu laparoskopowego, który jest mniej inwazyjny i wiąże się z krótszym czasem rekonwalescencji.
- Chemioterapia: Stosowana zarówno przed operacją (w celu zmniejszenia guza), jak i po niej (aby zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby). Chemioterapia może być również stosowana w zaawansowanych przypadkach raka, aby przedłużyć życie pacjenta i złagodzić objawy.
- Radioterapia: Rzadziej stosowana w leczeniu raka żołądka, ale może być wykorzystywana w skojarzeniu z chemioterapią w celu zmniejszenia guza przed operacją lub w przypadku miejscowego nawrotu choroby.
- Immunoterapia: Nowoczesne terapie ukierunkowane na komórki nowotworowe, takie jak inhibitory punktów kontrolnych immunologicznych, otwierają nowe perspektywy w leczeniu zaawansowanego raka żołądka. Leki te pomagają układowi odpornościowemu rozpoznawać i niszczyć komórki nowotworowe.
Profilaktyka
Wczesne wykrycie raka żołądka znacząco zwiększa szanse na wyleczenie, dlatego w krajach o wysokiej zapadalności na tę chorobę (np. Japonia) przeprowadza się regularne badania przesiewowe, takie jak gastroskopia u osób z grupy ryzyka.
Ważnym elementem profilaktyki jest również zmiana stylu życia, w tym zdrowa dieta bogata w warzywa i owoce, unikanie palenia papierosów oraz leczenie zakażenia Helicobacter pylori.
Podsumowanie
Rak żołądka to poważna choroba o dużej śmiertelności, zwłaszcza w zaawansowanych stadiach. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie mogą znacząco poprawić rokowania pacjentów. Postęp w diagnostyce endoskopowej oraz rozwój nowoczesnych metod leczenia, takich jak immunoterapia, dają nadzieję na lepsze wyniki w terapii tej trudnej choroby. Niemniej jednak, kluczowe znaczenie mają działania profilaktyczne i edukacja społeczeństwa w zakresie czynników ryzyka, które mogą wpłynąć na rozwój raka żołądka.
