Kawa cieszy się ogromną popularnością nie tylko w Polsce ale na całym świecie. Zawarta w napoju kofeina skutecznie pobudza nasz organizm i sprawność fizyczną, dlatego dla wielu kawa stanowi drogocenne paliwo, bez którego nie wyobrażamy sobie dnia. Zazwyczaj pijemy ją rano, by z siłą i energią rozpocząć nowy dzień. Nie da się jednoznacznie stwierdzić, czy kawa pomaga czy też nie. Dotychczas przeprowadzone badania i obserwacje nie dały jednoznacznej odpowiedzi na pytanie czy kawa szkodzi. W dużej mierze zależne jest to od indywidualnych uwarunkowań każdego człowieka, tj. wieku, płci, masy ciała, stylu życia, diety i wielu innych czynników.
Z pozoru wydawać by się mogło, że kawa to tylko przyjemny dla podniebienia napój, który umila nam dzień, jednak badania pokazują, że składniki obecne w kawie mogą zapobiegać niektórym chorobom nowotworowym. Trzeba jednak mieć na uwadze, że picie kawy w nadmiarze nie jest korzystne dla naszego organizmu, gdyż przyczynia się m.in. do wypłukiwania z niego magnezu. O tym, jakie są zalety picia kawy jej formy i rodzaje oraz jakie kawa ma właściwości, dowiesz się z dalszej części artykułu.
Czym jest kawa?
Słowo „kawa” wywodzi się z arabskiego słowa „quahwah” i znaczy tyle, co „wino” lub „napój roślinny”. Islam zakazuje wina, stąd kawa stała się „winem islamu”. Kawa to napój sporządzany z palonych, a następnie mielonych ziaren kawowca, zazwyczaj podawana na gorąco lub zależnie od upodobań. Kawa jest jedną z najpopularniejszych używek na świecie. Rocznie produkuje się aż 6,7 miliona ton kawy. Dobra kawa potrafi poprawić humor, jest też świetnym pretekstem do spotkań ze znajomymi. Ogromny wybór kaw sprawia, że każdy może pić tą, która najbardziej mu smakuje. Sami jednak musimy wyczuć, czy mała filiżanka kawy ma dobry wpływ na nasz organizm czy też nie.
Historia kawy
Kawa pochodzi z Etiopii, gdzie jej ziarna wykorzystywane były już w I tysiącleciu p.n.e.. Do Europy dotarła stosunkowo późno, bo dopiero w XVI wieku. Od początku wzbudzała wiele kontrowersji, jedni chętnie po nią sięgali kiedy inni podchodzili do niej z dystansem. Z czasem zaczęto głęboko wierzyć, że kawa jest drogocenną substancją, przy pomocy której można wyleczyć wiele schorzeń, i tak trafiła do aptek. Wraz z rozpowszechnieniem kawy, czyli około wieku XIX kawa ponownie spotkała się z krytyką, jako że ludzie zaczęli domniemywać, że wcale nie jest tak dobra, jak im się z początku wydawało. Do Polski kawa dotarła zaraz po bitwie pod Wiedniem w 1683 roku. Kawa posiada wady i zalety. Warto w tym miejscu podkreślić, że naukowcy nadal nie doszli do konsensusu w kwestii wpływu kawy na nasze zdrowie, dlatego nigdy nie została ona uznana za produkt zdrowy. Początkowo sporządzano czarną kawę, bez żadnych dodatków. Dopiero później zaczęto pracować nad tym, jak poprawić jej smak. I tak powstały różne rodzaje kaw, jakie pijemy dzisiaj.
Produkcja kawy
Kawowiec to wiecznie zielony krzew i drzewo. Rozróżnia się 40 jego gatunków, które rosną głównie w Afryce. Owoce kawowca to kawa, którą pijemy na co dzień. Kawę przygotowuje się z palonych i mielonych ziaren. Nie wszystkie z nich zawierają kofeinę.
Ziarna kawy są nasionami, które po wysuszeniu, wypaleniu i zmieleniu są używane do parzenia kawy. Nieprzetworzone można posadzić i wyrośnie z nich kawowiec. Nasiona sadzone są na dużych grządkach w zaciemnieniu. Po wykiełkowaniu przenosi się je do donic ze starannie dobraną ziemią. Po wyrośnięciu ponownie trafiają do grządki, a sadzenie odbywa się w porze deszczowej. Muszą upłynąć około 3-4 lata od posadzenia, zanim drzewo zacznie rodzić owoce.
Ciekawostką jest, że kawa jest drugim, zaraz po ropie naftowej, towarem handlowym świata. Wartość handlu kawą szacuje się na 100 mld dolarów. Największym dostawcą ziarna kawowego jest Brazylia, a roczną wielkość produkcji szacuje się na około 2,8 mln ton. Polska nie należy do liderów w piciu kawy na świecie, a mimo wszystko rynek ten wart był ponad 5 mld zł w 2013 roku, a w przeciągu ostatnich 10 lat konsumpcja kawy w naszym kraju wzrosła aż o 80%.
Formy kawy
Tak samo jak herbata może być czarna, czerwona, zielona, żółta lub biała, tak i kawa przybiera różne formy. Różnica między nimi polega nie tylko na przygotowywaniu. Wiele osób zastanawia się, czy to jaką kawę pije ma jakieś znaczenie dla zdrowia. Istnieje przekonanie, jakoby mielona kawa była dużo zdrowsza od rozpuszczalnej. W rzeczywistości jednak nie szkodzi nam ona w tak dużym stopniu jak kawa po turecku lub po polsku, którą przygotowuje się w dużej szklance wypełnionej w 1/4 fusami. W ten sposób powstaje zawiesina, a nie napój, który podrażnia ściany żołądka.
Przedstawiamy 4 formy i właściwości kawy, po jakie najczęściej sięgamy na co dzień:
– zielona kawa (ziarna niepalone)
To praktycznie ta sama kawa, jaką spożywają miliardy ludzi każdego dnia. Różni się jedynie kolorem, gdyż nie jest palona. Szybko zyskała ogromną popularność wśród odchudzających się. Niepoddane paleniu ziarna kawy pełne są kwasu chlorogenicznego, który w połączeniu z kofeiną powoduje spadek wagi i zmniejszenie cellulitu. Picie odpowiedniej ilości zielonej kawy na odchudzanie każdego dnia może przyczynić się do utraty nawet 30% tkanki tłuszczowej oraz redukcję „pomarańczowej skórki”. Zielona kawa nie tylko wspomaga odchudzanie, ale działa również pobudzająco. Mówi się także, że zielona kawa ogranicza wchłanianie cukru z pożywienia u osób zdrowych, jak i chorych na cukrzycę.
– ziarna palone
Aromatyczna, czarna, świeżo palona kawa rozbudza zmysły i dodaje energii. Na finalną jakość napoju, jak i jego smak, ma wpływ wiele czynników: rodzaj kawowego krzewu, z którego pochodzą ziarna; położenie plantacji; rodzaj gleby; metody zbierania, przetwarzania i przechowywania ziaren; a także palenie, mielenie i zaparzanie. Przyrządzanie idealnego kawowego naparu jest prawdziwą sztuką, do której niezbędne są świeżo palone ziarna. Zmielenie ich na własną rękę gwarantuje pełnię właściwości smakowych i zdrowotnych.
– kawa mielona
Kawa mielona jest w naszym kraju bardzo popularnym rodzajem kawy, po który sięga znaczna część konsumentów. Kawa mielona powstaje ze zmielenia ziaren kawy palonej. Zawiera o wiele więcej substancji aktywnych niż kawa rozpuszczalna. Jest w niej też dwukrotnie więcej kofeiny, niż w tej drugiej. Kawa ziarnista różni się od kawy mielonej tylko tym, że tą drugą można przygotować bez konieczności używania młynka do kawy. Każda kawa sypana ma inny skład, stopień palenia oraz sposób zmielenia, co warunkuje jej użyteczność w poszczególnych sprzętach do parzenia kawy. Trzeba pamiętać, że każda metoda parzenia kawy wymaga nieco innego zmielenia kawy.
– kawa rozpuszczalna (liofilizowana)
Jest wyciągiem z kawy palonej. Kawa liofilizowana to jedna z odmian kawy rozpuszczalnej dostępnej na naszym rynku. Od pozostałych różni się specyficznym sposobem obróbki technologicznej ziaren kawy – suszy się je poprzez wymrażanie, dzięki czemu kawa przyjmuje formę „kryształków”. Okazuje się, że kawa rozpuszczalna ma zdecydowanie łagodniejszy wpływ na organizm, w odróżnieniu od kawy mielonej. Kawa liofilizowana nie posiada substancji bezpośrednio wpływających na nasz układ krążenia: kafestolu i kafeolu. W porównaniu z kawą mieloną zawiera też mniej kofeiny, dlatego można ją pić bez ryzyka, że dostarczymy organizmowi zbyt duże jej ilości.
Najpopularniejsze rodzaje serwowania kawy
Kawa bywa serwowana na wiele sposobów, które często są uzależnione od umiejętności i wyobraźni baristy. Oprócz tych najpopularniejszych, jak np. espresso, capuccino, latte, americano, espresso macchiato, kawa po wiedeńsku, kawa po irlandzku, pojawiają się też inne, mniej znane rodzaje: coretto, melange czy ponce livornese. Odgórnie ustalone zasady mówią nie tylko jak przyrządzać, ale również jak podawać kawę. Niezależnie od tego jak smakuje napar, bazą do niego jest espresso, które można pić samodzielnie, bez żadnych dodatków.
Oto 8 sposobów serwowania kawy, które powinieneś znać:
– Espresso
To najbardziej klasyczna kawa, kojarzona z włoską tradycją kulinarną. Kawa espresso jest esencją smaków i aromatów, jakie zawarte są w ziarnach kawowca skoncentrowanych w 30 ml naparu. Wykorzystywana jest do stworzenia wielu innych napojów kawowych. Dobrze przygotowane espresso z wysokiej jakości ziarna powinno mieć na wierzchu piankę. Należy serwować je w filiżankach o pojemności 50 ml, wraz ze szklanką wody o temperaturze pokojowej. Wypicie jej ma na celu przepłukanie kanalików smakowych przed zaczerpnięciem pierwszego łyku naparu. Warto poznać zalety picia kawy espresso. Co ciekawe, espresso nie wykazuje właściwości pobudzających, wręcz przeciwnie, filiżanka naparu zawiera mniej kofeiny niż kawa parzona w ekspresie przelewowym. Picie espresso ma na celu dostarczyć doznań smakowych i zapachowych, aniżeli pobudzić.
– Cappuccino
Prawie tak popularne jak espresso cappuccino wymyślone zostało przez mnichów zakonu kapucynów, od których zaczerpnięta została także nazwa. Sposób przygotowywania kawy jest niezwykle popularny we Włoszech, gdzie cappuccino cieszy się równie dużym zainteresowaniem co pizza i makaron. Kawa cappuccino składa się z 3 części: naparu espresso, ciepłego mleka i mlecznej pianki. Klasyczne cappuccino pije się w porcelanowych filiżankach o pojemności 150-200 ml, a powierzchnię napoju często posypuje się cynamonem. Jest to ten rodzaj kawy, który pije się do śniadania czy słodkich przekąsek. Będąc we Włoszech ogromnym nietaktem jest zamówienie cappuccino w godzinach popołudniowych lub wieczornych.
Wyróżnia się 3 rodzaje cappuccino:
– chiaro – podawane z dodatkiem większej ilości mleka
– scuro – serwowane z niewielką ilością mleka
– freddo – podawane na zimno (tzw. kawa mrożona)
– Latte
Kolejny równie popularny sposób przygotowywania kawy. Nazwa oznacza po prostu kawę z mlekiem. Caffe Latte podaje się się w nieco większych szklankach lub filiżankach. Napój składa się z 2 części: 1/3 espresso i 2/3 spienionego mleka. Kawa latte najczęściej podawana jest do śniadania, idealnie pasuje do słodkich rogalików typu „croissant”. We Francji, skąd wywodzą się owe przysmaki, spożywa się je wcześniej namaczając właśnie w caffe latte, dlatego często jest ona podawana w niewielkich miseczkach.
– Flat white
Napój kawowy wywodzący się z Australii lub Nowej Zelandii. Kawa flat white to nic innego jak podwójne espresso zalane gorącym, lekko spienionym mlekiem. Od caffe latte różni się głównie ilością i mocą kawy, temperaturą oraz konsystencją mleka – flat white nie ma mlecznej pianki, ale płaską, jednolitą pokrywę. Napój szczególnie ceniony przez tych, którzy chcą się rozkoszować przyjemnym smakiem mleka, jednocześnie dostarczając swojemu organizmowi dużej dawki kofeiny.
– Americano
W skrócie: włoski napój w amerykańskim stylu. Nieco myląca nazwa mogłaby sugerować, że kawa ta wywodzi się ze Stanów Zjednoczonych, jednak nic bardziej mylnego. Kawa americano została stworzona we Włoszech, a nazwę zawdzięcza jedynie amerykańskim turystom, którzy przyzwyczajeni do słabszej kawy w dużej wersji zapragnęli pić w takiej wersji również espresso, więc rozcieńczali je wodą. Americano to po prostu espresso zalane gorącą wodą. Jej ilość to około 35-50 ml, więc espresso pozostaje w stosunku 1:1 do wody.
– Latte macchiato
Jest to nic innego jak espresso z niewielką ilością spienionego mleka. Kawa składa się z trzech warstw: najniższą stanowi mleko, środkową – espresso, a najwyższą – delikatna mleczna piana. Ma ona w sobie spore ilości mleka, dlatego jest bardzo łagodna. Przyrządza się ją w określony sposób: do szklanki w pierwszej kolejności wlewa się mleko, potem na jego powierzchnię umieszcza pianę, a dopiero potem wlewa się gorące espresso. Przed podaniem powierzchnię tak przygotowanego napoju posypuje się kakao lub tartą czekoladą. Niektórzy uważają, że jest to po prostu kawa z mlekiem.
– Kawa zbożowa
Kawa zbożowa to naturalny napój przygotowywany z prażonych nasion wybranych zbóż (zazwyczaj żyta i jęczmienia, rzadziej orkiszu i pszenicy). Nie zawiera ona kofeiny, dlatego może być spożywana przez osoby, które ze względów zdrowotnych nie mogą pić normalnej kawy. Z tego samego powodu nie wykazuje pobudzającego działania, dlatego bez obaw można pić ją przed snem. Mimo, że nie zawiera kofeiny, wskazuje się na pobudzające właściwości kawy, ponieważ duże pokłady węglowodanów przejawiają korzystny wpływ na mózg. Kawa zbożowa doskonale pasuje do śniadania lub słodkich przekąsek.
– Kawa bezkofeinowa
Na rynku znaleźć można także kawę bezkofeinową dedykowaną wszystkim tym, którzy kofeiny muszą lub wolą unikać. Kawa bezkofeinowa ma podobny wpływ na organizm co zwykła kawa, nie pobudza jednak i nie wykazuje żadnego wpływu na koncentrację. Jej wypicie nie zniweluje zmęczenia, gdyż nie posiada przyczyniającej się do tego kofeiny. Picie kawy w ciąży nie jest dobrym pomysłem, ale amatorki porannej czy popołudniowej filiżanki kawy mogą bez obaw sięgać po kawę bezkofeinową, która jest dużo lepszą propozycją.
Kawa właściwości i działanie
Bogata w kofeinę kawa pełni rolę stymulującą. Wyraźnie pobudza organizm, zwiększa sprawność myślenia, pozwala wyeliminować uczucie zmęczenia psychicznego i fizycznego. Ze względu na te właściwości ludzie zazwyczaj sięgają po nią rano, żeby się pobudzić oraz nabrać siły i energii do pracy. Wpływ kofeiny na nasz organizm zaczynamy odczuwać mniej więcej po około pół godziny od momentu wypicia napoju.
Przed wiekami kawa budziła wiele kontrowersji. Początkowo chwalono jej niezwykłe działanie, wraz z upływem czasu zaczęto posądzać kawę o wywoływanie wielu różnych schorzeń, w tym problemów żołądkowych, zawałów serca, nowotworów i osteoporozy. Rozpoczęto więc zastanawiać się nad tym, jakie ma kawa właściwości zdrowotne. Prowadzone do tej pory badania nie wykazały, do jakich chorób może doprowadzić picie kawy, nie pozwoliły też zaliczyć jej do zdrowej żywności. Naukowcy nie są zgodni w żadnej z tych kwestii, ze względu na niemożność przeprowadzenia niektórych badań wymagających dużej próby osób oraz właściwego ujęcia niezależnych czynników.
Udało się jednak ustalić, że:
- Picie kawy nie przyczynia się do wzrostu ryzyka udaru mózgu i chorób serca.
- Umiarkowane spożycie kofeiny nie ma związku z ogólnym poziomem cholesterolu u człowieka.
- Nie wykazano powiązania między spożyciem kawy a rozwojem chorób nowotworowych.
- Kawa wypłukuje wapń z organizmu, ale w niewielkim stopniu, dlatego nie zwiększa zagrożenia zachorowania na osteoporozę.
Kawa – właściwości zdrowotne
Do tej pory nie wykazano jednoznacznego wpływu kawy na zdrowie, jednak według niektórych badań kawa przyjmowana w rozsądnych ilościach wykazuje pozytywne, a niekiedy nawet lecznicze właściwości.
Jedno z badań dotyczyło wpływu kawy na pamięć krótkotrwałą i zdolności poznawcze. Obserwacji poddano grupę 80-letnich kobiet. Okazało się, że te które przez całe życie piły kawę osiągały dużo lepsze wyniki w testach poznawczych.
Zalety picia kawy:
– zmniejsza ryzyko zachorowania na marskość wątroby
– ułatwia koncentrację
– wykazuje pozytywny wpływ na krążenie i układ trawienny
– przyspiesza metabolizm
– zmniejsza ryzyko wystąpienia u mężczyzn kamicy żółciowej
– zmniejsza ryzyko zachorowania na chorobę Parkinsona
– zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita i wątroby
– zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II
– polepsza perystaltykę jelit
– ogranicza rozwój próchnicy zębów
Wady picia kawy
Badania wykazują niestety również negatywne skutki picia kawy. Odwieczne pytanie brzmi: czy kawa w ciąży szkodzi? Do tej pory jednak nie zgromadzono wystarczającej ilości dowodów na negatywny wpływ kawy spożywanej w umiarkowanej ilości na kobiety w ciąży i płód. Nie wykazano również żadnego powiązania między piciem kawy przez matkę a wcześniactwem.
Negatywne właściwości kawy:
– zwiększa uczucie niepokoju i lęku
– osłabia pamięć
– powoduje uzależnienie fizyczne
– ze względu na właściwości pobudzające u większości ludzi utrudnia zasypianie
– spożycie dużej ilości kawy przez kobietę w ciąży może zakończyć się martwym porodem
– gotowana może podnieść poziom cholesterolu (obecne toksyczne związki – szkodliwe dla organizmu)
– może zwiększać prawdopodobieństwo ataku serca u osób o wolniejszym metabolizmie
– zawarta w niej kofeina hamuje neurogenezę w hipokampie, uczula receptory dopaminy i blokuje receptory adenozynowe
Przeciwwskazania do picia kawy
Kawa pobudza i zwiększa pokłady energii, jednak nie jest wskazana dla osób cierpiących na nerwicę, bo wykazuje negatywny wpływ na działanie układu nerwowego. Z picia kawy powinny również zrezygnować osoby na co dzień mające styczność z dużym stresem. Kawy nie należy podawać także dzieciom, które mogłyby stać się po niej nadpobudliwe. Dodatkowo obecna w kawie kofeina zaburza prawidłowy rozwój kości, a co za tym idzie – hamuje wzrost. Kawa to także niedobra używka dla palaczy – w połączeniu z papierosami zwiększa ryzyko zachorowania na choroby związane z sercem. Powinny wystrzegać się jej także osoby z nadciśnieniem tętniczym. Jest zakazana dla osób mających w organizmie owrzodzenia, gdyż może zaostrzyć przebieg choroby. Trzeba pamiętać tez jakie są właściwości kawy na czczo – zwiększa kwasotę w żołądku, co powoduje problemy ze zgagą i niestrawnością, dlatego korzystniej jest pić ją w towarzystwie śniadania.
Inne wykorzystanie kawy
Praktycznie wszystko o kawie zostało już powiedziane, ale warto jeszcze dodać, jak można wykorzystać kawę na inne sposoby, nie tylko do przyrządzania napoju. Jak wiadomo, kawa ma wady i zalety. Przyjemny aromat kawy i obecność kofeiny sprawiły, że kawa znalazła zastosowanie w kosmetyce. Jako składnik preparatów do pielęgnacji ciała poprawia krążenie krwi, przyspiesza i aktywizuje lipolizę, a także przyspiesza odpływ limfy z tkanki tłuszczowej. Kawa widocznie poprawia wygląd skóry i redukuje cellulit. Kawa dzięki licznym enzymom i małym drobinkom dobrze sprawdza się jako peeling do ciała, który można samodzielnie przygotować w domu. Fusy po kawie doskonale sprawdzą się też do usunięcia niechcianych pozostałości po kosmetykach do stylizacji włosów. Są też idealnym dodatkiem wzbogacającym kompostownik.
Kawa reprezentuje smak gorzki w Diecie Pięciu Przemian (więcej na jej temat przeczytasz tutaj: https://diagnozujmy.pl/odzyskaj-energie-i-harmonie-ciala-i-ducha-rewelacyjna-dieta-pieciu-przemian/).
Ciekawostki o kawie
Najdroższą kawą na świecie jest kawa luwak. Jest to gatunek kawy pochodzący z południowo-wschodniej Azji. Kawa ta jest wytwarzana z ziaren kawy, które wydobywane są z odchodów zwierzęcia noszącego nazwę łaskuna muzanga, nazywanego lokalnie luwakiem. Zwierzątko przypomina krzyżówkę wiewiórki i kota, a żywi się wszystkim tym, co znajdzie na swojej drodze, szczególnie upodobało sobie dojrzałe owoce kawowca. Kopi luwak jest najdroższą kawą na świecie – za kilogram tego rarytasu przyjdzie nam zapłacić około tysiąc euro.
Warto także przeczytać artykuł o tym jakie czarna herbata ma właściwości dla organizmu i czy warto ją pić.
Źródło:
https://portal.abczdrowie.pl/kawa
https://portal.abczdrowie.pl/wszystko-o-kawie#kawa-mielona-a-rozpuszczalna
https://www.menshealth.pl/zdrowie/Czy-picie-kawy-szkodzi-Fakty-i-mity-o-kawie,5343,2
http://www.koneserzy.pl/smaki-konesera/31-sposoby-podawania-i-rodzaje-kawy.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kawa#Dzia.C5.82anie_i_wp.C5.82yw_na_zdrowie
https://tipy.interia.pl/artykul_14824,kto-nie-powinien-pic-kawy.html
