Azot, wraz z tlenem, węglem i wodorem, jest pierwiastkiem niezbędnym do życia i prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. W postaci organicznych związków azotowych, czyli białek, kwasów nukleinowych i aminokwasów, stanowi 1/5 ciała ludzkiego. Wspomniane związki są składnikiem płynów ustrojowych i tkanek.
Ostatnio coraz częściej mówi się o azocie w medycynie i dietetyce. Głównym tematem jest wpływ tlenku azotu na układ krwionośny i działanie przeciwnowotworowe gazu. Spekuluje się, jakoby miał on niebagatelne znaczenie w profilaktyce chorób neurologicznych, jednak w tym przypadku badania wciąż trwają. Tlenek azotu cieszy się też sporym zainteresowaniem wśród sportowców i osób aktywnych fizycznie. Jaka jest rola azotu w organizmie? Jakie są najlepsze źródła tlenku azotu? Jaki jest wpływ azotanów na trening? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w dalszej części artykułu.
Właściwości azotu
Tlenek azotu jest to aktywny biologicznie związek chemiczny, który spełnia w naszym organizmie szereg istotnych funkcji fizjologicznych. Cząsteczka związku cechuje się niewielkim rozmiarem i lipofilowością, dlatego też nie ma większych trudności, by przedostać się przez błony biologiczne bez udziału dodatkowych układów transportujących. Jest jedną z najważniejszych cząsteczek sygnalizujących mających bezpośredni wpływ na szereg funkcji fizjologicznych takich jak krążenie, stany zapalne, przekazywanie impulsów nerwowych czy uwalnianie tlenu z komórek.
Do organizmu ludzkiego azot wchłaniany jest wraz z innymi aminokwasami do systemu krążenia, skąd trafia do każdej komórki naszego ciała, gdzie uwalniany jest z białek oraz małych peptydów w jelicie cienkim.
Azot w organizmie czyli co dokładnie?
W ciele człowieka azot występuje w postaci tlenku azotu. Wytwarzany jest on z argininy w procesie utleniania przez enzym – syntazę tlenku. Być może usłyszałeś kiedyś lub gdzieś przeczytałeś, że chcąc zwiększyć poziom tlenku azotu w organizmie powinno stosować się wspomniany aminokwas. Warto jednak w tym miejscu wspomnieć, że suplementacja argininą przynosi dużo gorsze rezultaty, niż choćby regularne picie soku z buraków, który jest pełny azotanów. Produkcję tlenku azotu zwiększa również cytrulina lub ornityna, czyli związki, które bezpośrednio w organizmie są zamieniane w argininę. Zatem przyjmowanie nieorganicznych azotanów wraz z pożywieniem w widoczny sposób może przyczynić się do wzrostu produkcji tlenku azotu. W jamie ustnej, przy udziale obecnych w niej bakterii, są one zamieniane w azotany. Jeśli środowisko jest odpowiednio kwaśne, to część azotanów zostaje przemieniona w tlenek azotu, a pozostała część trafia do niższych odcinków układu pokarmowego, skąd przedostaje się do krwi.
Azot – rola w organizmie
Według do tej pory przeprowadzonych badań naukowych tlenek azotu ma wpływ na szereg kluczowych procesów fizjologicznych, jakie nieustannie zachodzą w organizmie człowieka. Jednym z najważniejszych jego zadań jest regulacja napięcia naczyń krwionośnych oraz ciśnienia tętniczego krwi. Tlenek azotu hamuje zlepianie się (agregację) leukocytów i płytek krwi, zmniejszając jednocześnie ich krzepliwość. Ma on również niebagatelny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy, gdzie pełni rolę neuromodulatora, czyli ma pozytywny wpływ na pamięć. W obwodowym układzie nerwowym działa natomiast jak neurotransmiter i wpływa na motorykę przewodu pokarmowego, funkcje neuroendokrynne oraz lokalny przepływ krwi. Ponadto ma wpływ na wiele mechanizmów immunologicznych. Z jego udziałem dochodzi do produkcji nowych cienkościennych naczyń krwionośnych. Niektórzy nawet nie wiedzą, że tlenek azotu wpływa też na miejscowy przepływ krwi, zatem bierze udział w procesie powstawania erekcji. Jego obecność w organizmie przyczynia się do zmniejszenia kosztu energetycznego wysiłku oraz zwiększa pojemność tlenową, co zwiększa wydolność organizmu. Stymuluje również wzrost nowych mitochondriów, co przekłada się na podniesienie zdolności wysiłkowych. Dodatkowo tlenek azotu ma korzystny wpływ na wychwyt glukozy przez komórki mięśniowe.
Najlepsze źródła tlenków azotu i związków z azotem
Produkty bogate w azotany, takie jak warzywa liściaste i bulwiaste, są doskonałymi substratami do syntezy tlenku azotu (NO). Produkcję tlenku azotu można skutecznie pobudzać przy wykorzystaniu warzyw takich jak:
- rukola,
- kapusta pekińska,
- koper,
- burak,
- roszponka,
- boćwina,
- szpinak,
- rzodkiewka,
- sałata masłowa.
Przyjmuje się, że wszędzie tam gdzie jest białko, występuje też arginina, a co za tym idzie tlenek azotu. Jest więc on składnikiem mięsa, nabiału, orzechów, ryb, serów, soczewicy, grochu, tuńczyka, łososia, fasoli i soi.
Zalecaną dzienną dawkę tlenku azotu dla własnego organizmu można bardzo szybko przeliczyć, gdyż optymalna porcja to 6,4-12,8 mg/kg. Osoby świadomie przyjmujące tlenek azotu powinny też wiedzieć, że największe stężenie azotanu w surowicy pojawia się po upływie około 2 godzin od spożycia. Najczęstszym błędem jest przyjmowanie substancji bezpośrednio przed treningiem, co jedynie umniejsza jej działanie. Czas rozpadu azotanów w osoczu wynosi w przybliżeniu 24 godziny. Jeśli więc planujesz trening z samego rana, przyjmij azotany zaraz przed snem. Dobrze sprawdzi się tutaj sok z buraków, który przyczynia się do poprawy wytrzymałości oraz zmniejszenia uczucia zmęczenia.
Azot – objawy niedoboru
Optymalna dawka argininy, z której powstaje tlenek azotu to 3 do 5 gram. Taka porcja wykazuje działanie regenerujące, gojące i odtruwające organizm. Jeśli jej w ustroju zabraknie, to człowiek może czuć się osłabiony, zaczną nadmiernie wypadać mu włosy, a przy długotrwałych niedoborach argininy w organizmie może dojść nawet do jego nieodwracalnego wyniszczenia.
Azot – niewskazane źródła
Największym zagrożeniem dla organizmu ludzkiego są związki azotu takie jak azotany i azotyny, wykorzystywane do konserwowania produktów spożywczych, w tym mięsa. Ich zadaniem jest wydłużyć przydatność żywności do spożycia i wyeliminować ryzyko zatrucia jadem kiełbasianym, jednak zbyt duże ich stężenie może być szkodliwe dla organizmu.
Jak się okazuje, azotany i azotyny są też obecne w intensywnie nawożonych owocach i warzywach. Sam więc widzisz, że nie da się całkowicie zrezygnować ze spożywania produktów bogatych w wymienione związki. Jedyne co możesz zrobić, to ograniczyć kupowanie wędlin i wybierać tylko te owoce i warzywa, co do których masz pewność, że pochodzą ze sprawdzonych gospodarstw ekologicznych.
Tlenek azotu u sportowców
Ludzie często nie zdają sobie sprawy, jak duży wpływ (w pozytywnym tego słowa znaczeniu) ma tlenek azotu na ludzki organizm. Tak jak już zostało wcześniej wspomniane, azotany pełnią kluczową rolę w procesie poprawy zdolności wysiłkowych. Dotychczas przeprowadzone obserwacje pokazały jednak, że większe korzyści z ich stosowania czerpią osoby mniej wytrenowane, aniżeli osoby regularnie uprawiające różne rodzaje aktywności fizycznej.
Odpowiedzmy więc sobie na pytanie, jak zwiększona produkcja tlenku azotanu wpływa na organizm? Dzięki niej mięśnie są lepiej dotlenione, dużo lepsze jest też ukrwienie, podobnie jak odżywienie. Zwiększa się także ogólna wytrzymałość organizmu. Nic więc dziwnego, że zarówno sportowcom, jak i osobom trenującym rekreacyjnie zaleca się dostarczanie organizmowi dużych ilości azotanów pochodzenia pokarmowego, w postaci np. soku z buraków.
Źródło:
https://www.poradnia.pl/podstawowe-pierwiastki-tlen-wegiel-wodor-azot.html
https://www.womenshealth.pl/zdrowie/Azot,7735,1
http://renatazarzycka.pl/2013/01/zyciodajny-tlenek-azotu-organizm-ludzki/
http://bonavita.pl/tlenek-azotu-wplyw-na-organizm-trening-zrodla-i-suplementacja
https://pl.wikipedia.org/wiki/Tlenek_azotu
